به دلایلی که خواهم نوشت کمی در پست کردن یادداشتهای اخیرم تاخیر پیش آمده است. تحلیلم درباره روبل و دلار برای جهان صنعت را می توانید اینجا بخوانید. فرمت وبسایتشان را عوض کرده اند و مطالب بیشتر قابل استفاده هستند.
قیمت نفت و قدرت برابری روبل روسیه در برابر ارزهای خارجی یک نکته مشترک دارند: این روزها هر دو در حال سقوط بودند. گرچه مداخله دولت روسیه در بازار باعث شد تا نرخ برابری روبل و دلار افزایش پیدا کند. ولی بنظر بسیاری از کارشناسان این افزایش موقتیست و خرس روسی خسته تر از آن چیزی است که خرسباز مسکو می خواهد باور کنیم.
تبدیل جمهوری فدرال روسیه به یک بازیگر اصلی بازارهای نفت و گاز جهان بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و ورود روسیه به اقتصاد جهانی یکی از رویدادهای نامنتظره آن زلزله سیاسی بود. اتحاد جماهیر شوروی بر روی زندگی روزمره شهروندان اروپایی کنترلی نداشت، ولی هر زمستان در تمام شهرهای اتحادیه اروپا مردم نگران بودند که آیا ولادیمیر پایش را روی لوله گاز خواهد گذشت یا شیر نفت را خواهد بست؟ افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی به اقتصاد روسیه جان تازه ای داد و خزانه دولت را پر کرد. با وجود آنکه روسیه صادر کننده نفت می باشد افزایش بهای نفت در این کشور اثر متفاوتی نسبت به سایر کشورها داشت.
اول آنکه اقتصاد روسیه آنقدر متنوع و بزرگ است که هرگز به یک محصول وابسته نبوده و نیست. در نتیجه افزایش بهای نفت بیش از آنکه به اقتصاد روسیه قوت بدهد به دولت روسیه قدرت داد. دلارهای نفتی باعث شدند تا این دولت و اولیگارشهای حاکم بر روسیه بتوانند پایه قدرت خود را قویتر کنند و در عرصه بین المللی دست به ماجراجویی در کریمه و اوکراین بزنند. حالا که بهای نفت رو به کاهش گذاشته است طبیعیست که باور کنیم و انتظار داشته باشیم ارزش روبل کاهش پیدا کند. این انتظار در صورتی درست است که نفت و درآمدهای نفتی بخش بزرگی از اقتصاد روسیه را تشکیل بدهند. سهم درآمدهای نفتی در اقتصاد روسیه گرچه قابل توجه است ولی تنها منبع درآمدهای صادراتی روسیه نیست.
در درجه اول فراموش نکنیم شرکتهای روسی همچنان نفت را به دلار می فروشند و هزینه های خود را به روبل ضعیف شده می پردازند. این کاهش بهای نفت است که درآمدهای دلاری آنها را تحت تاثیر قرار داده است و آنها از سقوط ارزش روبل استقبال هم می کنند. کاهش ارزش روبل در روزهای گذشته در بازار مسکو باعث شد تا این شرکتها امیدوار باشند که توانایی بیشتر در پرداخت هزینه ها و بازپرداخت وامهای بانکی خود داشته باشند. صنعت نفت روسیه همچنان پردرآمد است و همچنان سهم مهمی در تامین درآمدهای مالیاتی دولت دارد.
دوم باید بخاطر بیاوریم که تحریمهای غرب علیه روسیه به دلیل مداخله این کشور در امور داخلی اوکراین هزینه داد و ستد با این کشور را افزایش داده است. تضعیف روبل به تمام شرکتهای روسیه در تمام صنایع کمک می کند تا این افزایش هزینه را جبران کنند.افزایش بهای نفت باعث شد تا سرمایه گذاریها در این صنعت صورت بگیرد و کمتر به گسترش بخش کشاورزی و بخش تولید در اقتصاد توجه بشود. سهم این دو بخش در اقتصاد روسیه از 21 درصد در سال 2000 اکنون به 8 درصد رسیده است. تضعیف روبل کمک می کند تا این عدم توازن جبران شود.
پس مشکل کجاست؟ واقعیت اینجاست که مشکل در این است که برای مسکو ارزش روبل مساله ای حیثیتی بشود و دولت این کشور از دگرگونی اقتصادی تاشی از کاهش بهای نفت درس نگیرد. ورود بانک مرکزی روسیه به بازار برای جبران سقوط روبل و افزایش نرخ بهره به 17 درصد برای جبران اثر تورم می تواند اثار کوتاه مدت و مثبتی داشته باشد ولی در بلند مدت مسکو لازم است از خود بپرسد می خواهد منابع خود را صرف نرخی کند که آنرا حیثیتی کرده است یا از فرصتی که بازار نفت در اختیارش قرار داده است برای توسعه متوازن اقتصادی بهره ببرد؟
برای فعالان اقتصادی ایران تلاطم روبل چالشهای جدیدی را به ارمغان می آورد.با حذف دلار از مبادلات ایران و روسیه و جایگزینی آن با ریال و روبل اکنون ارزش گذاری مبادلات دشوارتر شده است. تولیدکنندگان روس بخاطر سقوط روبل در حال پیشی گرفتن از صادرکنندگان ایرانی هستند. صادرکنندگانی که درآمد ارزیشان اکنون به ارزیست که ارزشش در حال سقوط می باشد. درآمدهای آنها کاهش یافته است ولی هزینه هایشان ثابت مانده است. در حضور این تلاطم در بهای روبل و ریال از کدام مکانیسم برای تنظیم بازار تجارت خارجی دو کشور استفاده خواهیم کرد؟
سر خیابان فرصت 