یادداشتم برای هفته نامه تجارت فردا درباره مرحله جدید سیاستهای پولی فدرال رزرو:
فدرال رزرو، بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا، اعلام کرده است که ماهانه 40 میلیارد دلار صرف خرید داراییهایی خواهد کرد که بوسیله سرمایه گذاریهای انجام شده در بازار مسکن ایجاد و تضمین شده اند. در نتیجه بحران مالی ارزش این داراییها شدیدا کاهش پیدا کرده و ارزشگذاری آنها بدلیل بحران بازار مسکن میسر نمی باشد. تصمیم فدرال رزرو به خرید این سرمایه گذاریها بنوعی تضمین ارزش آنهاست. همچنین فدرال رزرو اعلام کرده است که نرخ بهره را تا اواسط سال 2015 پایین نگه خواهد داشت. علاوه بر این فدرال رزرو قول داده است که به اعمال سیاستهای مشوق رشد حتی تا بعد از افزایش نرخ رشد اقتصادی آمریکا ادامه بدهد.
دو نکته سیاستهای جدید را متمایز می کند. اول آنکه فدرال رزرو به بازار و فعالان اقتصادی اطمینان می دهد که منتظر آغاز رشد اقتصادی برای افزایش بهره نیست و بخش خصوصی می تواند تا مدتی از منافع حاصل از شکوفایی مجدد اقتصادی بهره ببرد. نکته دیگر ورود فدرال رزرو به بازار سرمایه گذاریهای تضمین شده با بازار مسکن است. با اجرای این دو سیاست فدرال رزرو می کوشد تا بخش خصوصی را به سرمایه گذاری و بانکداران را به اعطای تسهیلات بانکی تشویق کند. در سه سال گذشته هیچکس درباره حجم سرمایه موجود در ایالات متحده شکی نداشته است، اما چالش اصلی در تشویق صاحبان این سرمایه به سرمایه گذاریست. و هدف اصلی سیاستهای جدید فدرال رزرو پایان دادن به رکود و کندی اعطای وامهای بانکیست. سوال اصلی این است که آیا این سیاستها رکود در این بازار پایان می یابد؟ اینجاست که باید چند نکته را در نظر گرفت.
اول باید این واقعیت را در نظر داشت که کیو ای 3 در واقع اعتراف فدرال رزرو به محدودیت کارآیی سیاستهای پولی سنتی در شرایط فعلی اقتصادی در ایالات متحده آمریکاست. توجه داشته باشید که این نکته با نادرست بودن این سیاستها فرق دارد. پیشفرض اساسی در طراحی ساختار فدرال رزرو و ارتباطش با بانکهای آمریکایی این بوده است که بانکهای آمریکایی به اعطای وام ادامه خواهند داد. ساختار فدرال رزرو بگونه ای طراحی شده است که از طریق بانکها در بازار مداخله کند. فدرال رزرو با تغییر دادن درصد سپرده هایی که بانکها باید برای تضمین سپرده هایشان در بانک به امانت بگذارند می تواند شتاب تولید پول و اعتبار در ایالات متحده تغییر دهد. از طرف دیگر فرض بر این بوده است که اگر فدرال رزرو نرخ بهره را کاهش دهد حجم سرمایه گذاری مورد تقاضا افزایش پیدا می کند. اما از آخرین بحران اقتصادی آنچنان حجمی از بدهیهای بازپرداخت نشده بجا مانده است که بانکها انگیزه ای برای اعطای وام به مصرف کنندگان و تولیدکنندگان ندارند. بازار اعتبارات بانکی در چهار سال گذشته همچنان منجمد باقیمانده است. اینجاست که فدرال رزرو برای کاهش هزینه اعطای وام و فعال کردن بازار اعتبارات ناچار شده است به سیاستهایی روی بیاورد که آنها را نامترادف و فوق العاده می داند. در نتیجه بجای تزریق پول به سیستم بانکی از طریق خرید اوراق قرضه خزانه داری ایالات متحده فدرال رزرو به خرید سرمایه گذاری و تزریق پول از طریق بازار سرمایه روی آورده است. واکنش شاخصهای کوتاه مدت اقتصادی از جمله شاخصهای بازار وال استریت به این سیاستها نشان داده است که حداقل منطق این سیاستها پذیرفته شده است و بازار هم مانند آقای برنانکه، رییس فدرال رزرو، امیدوار است که تضمین های بانک مرکزی آمریکا حجم فعالیتهای اقتصادی بخش خصوصی را افزایش دهد و این به نوبه خود شرکتها را به تولید بیشتر و سرمایه گذاری بیشتر تشویق کند و در نتیجه ارزش سهام شرکتها افزایش پیدا کند.
در مرحله بعدی باید این سوال را پرسید که آیا نرخ بهره در ایالات متحده آمریکا بواسطه اقدامات فدرال رزرو پایین نگه داشته شده است یا فدرال رزرو تنها دنباله رو بازار بوده است. اگر نرخ بهره را نتیجه تعادل در بازار و نه اقدامات فدرال رزرو بدانیم با شروع رشد اقتصادی شاهد یک دوره تورمی در اقتصاد ایالات متحده خواهیم بود که باعث می شود بسیاری از مصرف کنندگان و دریافت کنندگان وام مسکن بتوانند راحتتر وامهای دریافتی را بازپرداخت کنند و در نتیجه نرخ بهره تعادلی افزایش پیدا کند. در این شرایط تصمیم فدرال رزرو برای پایین نگه داشتن نرخ بهره ذخایری که در اختیار بانکها قرار می دهد می تواند برای این موسسات سود زیادی داشته باشد. با اینحال بنظر می رسد که عده زیادی از اقتصاددانان امیدوارند قبل از دوره رکود بعدی نرخ بهره افزایش پیدا کند. ایشان تورم را لزوما بد نمی دانند از آنجایی که احتمال افزایش قیمت در آینده باعث افزایش مصرف و سرمایه گذاری در شرایط کنونی می شود. در برابر ایشان منتقدانی قرار دارند که باور دارند خرید سرمایه توسط فدرال رزرو لزوما باعث یک اقتصاد قویتر نخواهد بود و اقتصاد آمریکا می تواند در نتیجه شرایط تورمی ضعیف تر و نه قویتر گردد.
از آنجایی که بازار سیاست به مناسب فصل انتخابات این روزها گرم است، نامزد جمهوریخواهان با حمله به کیو ای 3 آنرا چاپ اسکناس خوانده است و یادآوری کرده است که تنها راه نجات اقتصاد تولید ثروت است. اما بنظر می رسد کمتر کسی درباره واقعیتهای بازارها و اقتصاد آمریکا دچار توهم است. در سه گذشته نرخ بیکاری در ایالات متحده بالای هشت درصد باقیمانده است. گرچه در تمام سی و شش ماه گذشته تعداد مشاغل ایجاد شده بیشتر از مشاغلی بوده است که از دست رفته اند ولی اقتصاد ایالات متحده هنوز نتوانسته است اشتغال را به سطح پیش از بحران اقتصادی بازگرداند. این رویداد باعث شد که بسیاری گمان کنند که اقتصاد آمریکا یک شیفت ساختاری را تجربه کرده است و ساختار نیروی کار و مدیریت نیروی کار در شرکتها تغییر کرده است. در ماه گذشته زمانیکه نرخ بیکاری کاهش نسبی داشت بسیاری هشدار دادند که این کاهش نشانه افزایش اشتغال نیست، بلکه در نتیجه دلسردی جویندگان کار است که نرخ بیکاری کاهش پیدا کرده است. بنظر می رسد که اقدامات فعلی فدرال رزرو بیشتر با هدف ایجاد اشتغال و جلوگیری از دائمی شدن نرخ بیکاری هشت درصدی صورت گرفته است. آمار ایجاد اشتغال در ماههای گذشته هم هشدار دهنده است: در حالیکه در ماه ژوییه 141000 شغل در اقتصاد آمریکا بوجود آمدند در ماه اوت تنها 96000 شغل به بازار اضافه شد. از 12 عضو هیات رییسه فدرال رزرو 11 نفر باور دارند که بدون اتخاذ تدابیر فوری رشد اقتصادی ایالات متحده آمریکا دوامی نخواهد داشت.
اما آیا این تدابیر کافی خواهند بود؟ این سوال راحتی نیست. حتی موافقان کیو ای 3 به آن چشم مرهم و نه درمان نگاه می کنند. امید آنها این است که با تزریق پول به بازار سرمایه بانکها اعتبارات بیشتری را به متقاضیان اعطا کنند. از سوی دیگر تزریق نقدینگی با کاهش ارزش برابری دلار در برابر سایر ارزها می تواند مشوق صادرات آمریکا باشد. اما آینده اقتصاد آمریکا تنها در گرو موفقیت کیو ای 3 در تشویق بازار سرمایه نیست. در اقتصاد جهانی امروز بسیاری از ناظران بیشتر نگران تاثیر کند شدن رشد اقتصادی کشور چین و تبعات ناشی از تورم قیمتها در این کشور بر اقتصاد آمریکا هستند. واقعیت اینجاست که عدم اطمینان به آینده همچنان بر همه تصمیمات اقتصادی سایه می افکند و می تواند باعث شود تا کیو ای 3 نتیجه دلخواه را نداشته باشد. شاید به همین دلیل است که فدرال رزرو تعهدش به خرید داراییها را محدود به زمان خاصی نکرده است.
سر خیابان فرصت 