سرمایه گذاری مشارکتی در جهانگردی

بیشتر درباره سرمایه گذاری مشارکتی نوشتم و با مدلهای دولتی و خصوصی صرف مقایسه کرده ام. بعنوان سرمقاله شماره دوازدهم هفته نامه حمل و نقل منتشر شده است. 

این روزها افق صنعت جهانگردی در ایران روشن است. تقاضا برای سفر به کشوری که هنوز برای بسیاری ناشناخته است رو به افزایش است و  فعالان اقتصادی کشور با ذوق و شوق آماده بهره برداری از این فرصت می شوند. ولی نمی توان کتمان کرد که زیرساختهای اقتصادی لازم برای اوج گیری جهانگردی هنوز فراهم نشده اند. صنعت جهانگردی در ایران نیازمند سرمایه گذاریست. پرسش اینجاست که چه کسی باید در این صنعت سرمایه گذاری بنماید؟

گزینه اول دولت است. در کشور نفت خیز ما به برکت درآمدهای نفتی همه از دولت انتظار دارند که در هر امری پیشقدم باشد. از طرف دیگر برای توسعه زیرساختهای لازم برای رشد سریع  صنعت جهانگردی به مبالغ هنگفتی احتیاج هست. ساخت هتلهای جدید، بهبود جاده ها، نگهداری آثار فرهنگی و بافتهای تاریخی شهرها سرمایه سنگینی را می طلبد که به نظر بسیاری تنها دولت توان پرداختش را دارد. البته طرفداران این نظریه معمولا دوست دارند دولت مطابق نظر ایشان این هزینه ها را پرداخت کند تا معیارها و استانداردهای مورد نظر ایشان را تامین کند. غافل از اینکه دولتیان وقتی وارد کاری می شوند با خود دیوانسالاری کند و پیچ در پیچی می آورند که نوآوری را در نطفه خفه می کند و استاندارد را فدای مصلحت می کند. در نتیجه با وجود آنکه همه از دولت توقع سرمایه گذاری دارند کمتر از کسی از نحوه سرمایه گذاری دولتی راضیست.

گزینه دوم بخش خصوصیست، بویژه این روزها که درآمدهای نفتی کاهش پیدا کرده است و دولت در حال ترمیم بودجه است تا کسری کمتری داشته باشد. بخش خصوصی گزینه مناسبی به نظر می رسد. هر چه باشد هدف ایجاد درآمد و حداکثر سازی سود است. کارآیی این بخش بالاست و پروژه ها را با سرعت مناسبی به جلو می برد. با اینحال تجربه نشان داده است که کارفرمای بخش خصوصی می تواند به اهمیت تاریخی یک بافت سنتی بدون توجه باشد، زیبایی مناظر تاریخی و عمارات را با ساختن بناهای زشت و بیقواره خراب کند و آسیبهایی جدی به محیط زیست وارد کند.

در دنیای امروز جوامع مختلف سرمایه گذاری دولتی و خصوصی را تجربه کرده اند و بنظر می رسد بهترین راه حل یک سرمایه گذاری مشارکتیست که در آن همه طرفهای ذی نفع از جمله اهالی بومی و نهادهای محلی هم مشارکت داشته باشند. فراموش نباید کرد که هدف از توسعه صنعت جهانگردی توسعه پایدار آن است. در حالیکه که کابینه ها عوض می شوند و شرکتها در گذر زمان جای خود را به شرکتها و بانکهای جدیدی می دهند این جامعه بومیست که به زندگی در شهرها ادامه خواهد داد. مشارکت افراد و جوامع ذی نفع درپروژه های توسعه زیرساختهای جهانگردی ضمن تضمین آینده آنها باعث می شود جوامع شهری و سنتی به مدافعان سلامت و پایداری صنعت جهانگردی  در منطقه خود تبدیل شوند و تنش کمتری در روند توسعه وجود داشته باشد. ضمن آنکه انباشت دانش و تجربه صنعت جهانگردی در همه گروههای اجتماعی صورت می گیرد.

به همین خاطر است که اکنون سرمایه گذاری مشارکتی الگوی پذیرفته شده سرمایه گذاری برای توسعه صنعت جهانگردیست. مدلهای مختلفی در چهارچوب این الگوه وجود دارند که توجه سیاستمداران و برنامه ریزان به آنها لازم و ضروریست. یکی از موفقترین این مدلها که در کشور ما می تواند بازده خوبی داشته باشد. مشارکت دولتی به شرط حضور بخش خصوصیست. در این مدل دولت تنها زمانی اقدام به سرمایه گذاری در یک پروژه می کند که سرمایه گذاران خصوصی در طرح مشارکت کرده اند و سرمایه خودشان را و نه وامهای کم بهره دولتی را وارد کار کرده اند. نمونه این مدل را می توان در بافتهای تاریخی شهرهایی مانند لوول Lowell و بالتیمور Baltimore در ایالات متحده دید که بعنوان پارکهای ملی تاریخی شهری National Urban Historic Park تعریف شده اند یا در شهرهایی مانند گرنوبل در فرانسه و فرانکفورت در آلمان.  دولت ایالات متحده در لوول برابر سرمایه گذاری بخش خصوصی سرمایه صرف احیای نخریسیهای قرن نوزدهمی شهر کرده است. این مجتمع صنعتی تاریخی در حال حاضر 500 هزار نفر بازدیدکننده در سال دارد و بخش مهمی از اقتصاد این شهر صدهزار نفریست.

اجرای موفقیت آمیز این مدل در ایران می تواند در شهرهای مختلف اشتغال آفرین و درآمدزا باشد.