ایران و افغانستان: اعضای یک پیکر

این یادداشت را به مناسب سفر آقای اشرف غنی، رییس جمهور افغانستان، به تهران نوشته ام. ورای روابط سیاسی و مسائل منطقه ای ایران و افغانستان رابطه اقتصادی پرباری دارند که ادامه و گسترش آن به نفع هر دو کشور است. یادداشت را می توانید در ستون نگاه نخست روزنامه جهان صنعت بخوانید.

کمتر دو کشوری در دنیای امروز پیوندهای تاریخی و فرهنگی  افغانستان و ایران را در کنار مجموعه ای از اهداف و نیات مشترک دارند. این دو کشور نه تنها زبان مشترک بلکه میراث فرهنگی مشترک و سنتهای مشترکی  دارند که باعث می شود هر ناظری آنها را اعضای یک پیکر بداند. سفر اخیر ریاست محترم جمهوری افغانستان، جناب اشرف غنی، به ایران برای بسیاری بازدید نوروزی یک خویشاوند محتشم است و نه بازدید رییس یک دولت بیگانه. این رابطه خویشاوندی باعث شده است تا هر دو کشور بتوانند به یکدیگر ورای جنجالهای رسانه ای و اخبار خشونتها و جنگها بنگرند و به تواناییهای یکدیگر ارج بنهند. روابط اقتصادی دو کشور در حال حاضر نقش مهمی را در برنامه های توسعه شان ایفا می کند و هر کدام برای دیگری مجموعه ای از فرصتها برای توسعه و رشد اقتصادی و گسترش حجم فعالیتهای بازرگانی می باشد.

افغانستان با سهمی هفت درصدی از کل صادرات ایران پنجمین بازار صادراتی این کشور است. در یازده ماه اول سال 1393 هجری خورشیدی ایران بیش از 2.18 (دو و هجده صدم) میلیارد دلار کالا به افغانستان صادر کرده است.  نزدیک به یک سوم صادرات ایران، با ارزشی معادل 690 (ششصد و نود) میلیون دلار به استان خراسان رضوی اختصاص داشته است. بازار افغانستان 44.8 (چهل و چهار و هشت دهم) کل صادرات استان خراسان رضوی را به خود اختصاص داده است. از سوی دیگر ایران در بازار واردات افغانستان سهمی هشت درصدی دارد که ایران را به یک شریک عمده تجاری برای افغانستان تبدیل می کند. حضور بازرگانان ایرانی در بازار افغانستان وقتی قبل ملاحظه می شود که بخاطر می آوریم کشور افغانستان صحنه رقابتهای اقتصادی بین کشورهایی مانند هند، چین و پاکستان است که همه علاوه بر جمعیتی بیش از ایران و توان قابل توجه برای سرمایه گذاری پیوندهای فرهنگی خاص خود را با این کشور دارا می باشند.

گرچه افغانستان بازار مهمی برای صادرات ایران است بنظر می رسد که واردات ایران از افغانستان محدود و ناچیز می باشد. در یازده ماه سال 1393 ایران تنها 13 میلیون دلار از افغانستان واردات داشته است که از نظر دلاری معادل دو صدم درصد کل واردات ایران بوده است. این باعث شده است که تراز تجاری ایران و افغانستان به شدت به نفع ایران مثبت باشد. بخشی از این عدم توازن به دلیل در حال توسعه بودن بخش صنعتی افغانستان و بخشی دیگر از آن به دلیل حضور پر رنگ کشورهایی مانند چین در بازار ایران است. بر خلاف سایر شرکای تجاری ایران، کشور افغانستان این توان را دارد که محصولات مورد نیاز ایران را با کیفیت مشابه و به بهای کمتری در اختیار ایران قرار دهد. گسترش شبکه حمل و نقل جاده ای و ریلی بین دو کشور باعث خواهد شد که هزینه تمام شده این محصولات برای ایران کمتر از سایر شرکای  تجاریش باشد. واقعیتی که تنوع سازی را در ترکیب واردات ایران  بدنبال خواهد داشت.

تغییرات اقتصادی در هر دو کشور تاثیرات خاص خود را بر روابط تجاری فیمابین گذاشته است. با این حال این روابط از پویندگی ویژه ای برخوردار بوده اند.  از این دیدگاه حضور چشمگیر بازرگانان افغان در هیات همراه جناب غنی را باید به فال نیک گرفت و از این فرصت برای تعریف چهارچوب تحولات آینده روابطه تجاری فیمابین استفاده کرد. فعالان اقتصادی و کارآفرینان هر دو کشور نشان داده اند که علیرغم مشکلات و چالشها ثابت قدمان راه توسعه اقتصادی هستند. در حالیکه فرآیند رشد اقتصادی در هر دو کشور ادامه می یابد تقاضای بازارهای داخلی هر دو کشور دگرگون می شود و فرصتهای بیشتری را برای همکاریهای اقتصادی فراهم می نماید. جلسات مشترک فعالان اقتصادی دو کشور فرصت مناسبیست برای کنکاش درباره این دگرگونیها و فرصتهای برخاسته از آنها.

ادامه روند توسعه اقتصادی افغانستان به معنای افزایش تقاضای این کشور برای سوخت، خدمات بازرگانی، خدمات درمانی، آموزش عالی و محصولات فن آوریهای پیشرفته است. از سوی دیگر این روند به معنای افزایش توان صادراتی افغانستان نیز می باشد. محصولاتی که بازارهای شرقی ایران توان جذب آنها را دارند. ادامه فرآیند گسترش و نوسازی زیرساختهای حمل و نقل و طرحهای سرمایه گذاری در فن آوریهای پیشرفته در ایران این کشور را به مناسب ترین شریک افغانستان در طرحهای گسترش صادرات و سرمایه گذاری در بخش تولید تبدیل می کند. این دو کشور نه تنها زبان و میراث فرهنگی مشترکی دارند بلکه درک مشترکی از فرآیند تکامل و انباشت علم و دانش دارند که به آنها کمک می کند مشارکت فعالانه و پرباری را در زمینه های مرتبط داشته باشند. ایران و فعالان اقتصادیش همچنین می توانند تجربه خود را از گسترش و تاسیس بخشهای خدماتی در زمینه مشاوره و تحقیق درباره بازارها و گسترش بازارها و شیوه های مدیریتی در منطقه در اختیار شرکای افغان خود بگذارند.

زمانیکه همه اینها را بخاطر می آوریم آنگاه سفر ریاست محترم جمهوری اسلامی افغانستان فرصتیست برای آغاز فصلی تازه از کتابی کهن. دو ملت افغانستان و ایران قرنهاست که به کتابت در این کتاب مشغولند. حالا نوبت ما و نسل ماست که نشان دهیم ورای جنگها و خشونتها و علیرغم نگاههای بدبینانه بدخواهان، دو کشور دروازه ای به سوی آینده ای روشن را برادرانه و در کنار هم  گشوده اند