حاشیه ای برای نشست دانشگاه علامه

بحث لایحه هدفند کردن یارانه ها دارد باعث یک بحث جدی درباره مسائل و سیاستهای اقتصادی می شود، که همه اقشار دارند متوجه اهمیت آن می شوند. این یک فرصت طلائیست برای آموزش جامعه درباره علم اقتصاد. (یادداشت آقای جنان صفت در دنیای اقتصاد را از دست ندهید) جلسه ای که درباره ابعاد لایحه هدفمند کردن یارانه ها در دانشگاه علامه طباطبایی با حضور دکتر پژویان برگزار شده است آغاز خوبی برای ایجاد چنین مباحثه ای در جامعه است. گزارش دنیای اقتصاد را اینجا بخوانید.

اینکه دکتر پژویان گفته اند باید به تحول اقتصادی به چشم یک بسته نگاه کرد که این لایحه یکی از اجزای آن است، حرف کاملا درستیست. این لایحه بدون گسترش بخش خصوصی و رقابتی کردن بازار و شبکه توزیع کاری نمی تواند انجام دهد.  با اینحال همانطور که لایحه بخشی از طرح و بسته تحول اقتصادیست، تبعات آن هم محدود به یک بخش نخواهدو بنظر می رسد درباره این تبعات است که یک طرف بی اندازه نگران و طرف دیگر بی اندازه خوش بین است. بعنوان نمونه ایشان در پاسخ به سوالی درباره صنایع بخش خصوصی  و شوک حاصل از این لایحه گفته اند  که امیدوارند صنایع خصوصی در کوتاهترین زمان ممکن قادر به تطبیق خود باشند. و اگر هم نباشند چون عمر مفیدشان به سر رسیده است با صنایع جدید جایگزین می شوند.

نکته اول اینجاست که سرعت تطبیق با شرایط جدید تنها وابسته به صنایع بخش خصوصی نیست.  این گروه در هر قدم با دیوانسالاری دولتی سر و کار دارند که  چندان اهل «تسریع امور» نیستند. تطبیق با شرایط جدید به سرمایه گذاری و دسترسی به ماشین آلات و تکنولوژیهای جدید احتیاج دارد. از این نقطه نظر تسهیل واردات تجهیزات و ماشین آلات و لغو مقررات دست و پاگیر دولتی مربوطه برای طول مدت اجرای این لایحه سیاست مناسبی به نظر می رسد. نکته دوم درباره ایجاد صنایع جدید است. می دانیم که دولت و شرکتهای شبه دولتی سهم اصلی را در صنایع کشور دارند.  حالا اگر بواسطه اجرای شتابزده این لایحه صنایع خصوصی، که نه در  ردیف اول دریافت کنندگان تسهیلات و وامهای دولتی هستند و نه محبوب دیوانسالاران مجبور به تعطیلی شوند، آیا عقلانی نیست که فرض کنیم این دولت و شرکتهای شبه دولتی خواهند بود که صنایع جدید را ایجاد خواهند کرد؟ 

فراموش نکنیم هدف چنین لوایحی معمولا خاتمه دادن به اقتصاد دولتی و انحصارهای دولتی و تشویق رقابت اقتصادیست.  با اینحال بنظر می رسد نحوه کنونی اجرای این لایحه می تواند کوچکتر شدن بخش خصوصی و گسترش بخش دولتی و تحکیم انحصارات دولتی  را در پی داشته باشد.  نکته ای که دکتر پژویان هم نمی تواند از آن غافل باشد. درست است که نظارت دقیق مجلس می تواند مانع استفاده از این لایحه برای حامی پروری و محدود کردن بخش خصوصی شود. اما مجلس از این نظارت دقیق به تقاضای دولت صرفنظر کرده است. در چنین شرایطی این لایحه دیگر بخش موثری از طرح تحول اقتصادی کشور نیست.

این یادداشت در دنیای اقتصاد سه شنبه  26 آبان منتشر شده است.