ارز و باز هم ارز

یادداشتم برای ستون نگاه نخست روزنامه جهان صنعت روز شنبه. ایام عید در راه است و بازار سفرها گرم و بازار ارزگرمتر.

برای درک تحولات بازار ارز و واکنش صحیح به آنها بهتر است روند این تحولات را در نظر بگیریم. در کشور نفت خیز ما و اقتصاد وابسته به نفت آن نرخ برابری ارز در بازار آزاد تابع سیاستهای دولت که خود تابع بهای نفت و تغییرات تقاضا برای ارز است. برای کنترل نرخ ارز به نظر می رسد ابزارهای سیاستی توانایی خود را نشان داده اند و اکنون وقت تغییر تعادل عرضه و تقاضا در بازار فرارسیده است.

این روزها افزایش نرخ برابری دلار در برابر ریال یا گران شدن آن می رفت تا خبر ساز باشد، ولی این نوسان موقتی بود و بازار در نرخ هفته گذشته تثبیت شد. سوال اینجاست که آیا ارز در آخرین ماه سالجاری گران خواهد شد؟ پاسخ به این سوال مثبت است و دلیل آن نه کاهش توان دولت در نتیجه کاهش بهای نفت بلکه افزایش تقاضا می باشد. در فروردین گذشته برخی از ناظران تعداد ایرانیان عازم خارج از کشور در ایام نوروزی را 650 هزار نفر اعلام کردند، که رقم قابل توجهی می باشد و افزایش تقاضا برای ارز را به دنبال دارد. امسال هم بازار منتظر تکرار مجدد این رویداد است.

بهمن ماه رو به پایان است و بازار ارز آماده می شود تا شاهد افزایش فصلی تقاضا برای ارز به بهانه سفرهای نوروزی باشد. گسترش صنعت توریسم در منطقه خاورمیانه باعث شده است تا هر سال تعداد قابل توجهی از هم میهنان عازم کشورهای همسایه ایران مانند آذربایجان، ارمنستان، ترکیه، عراق و امارت متحده عربی بشوند. درباره انگیزه های مسافران این سفرها همینقدر می توان کفت که دلایل و اهداف متفاوت می باشد ولی کارکرد یکیست: سفر با استفاده از راههای زمینی و هوایی به کشوری همجوار برای گذراندن ایام نوروزی. انجام این سفر به ارز احتیاج دارد و در نتیجه تقاضا برای خرید دلار افزایش می یابد. گزارشهای خبری سال گذشته  ضمن گزارش حجم و مقصد این مسافران یادآور شدند که ایام نوروز در ایران بیشتر برای همسایگان ایران شیرین هستند تا ایرانیان. البته این گزارشها اشاره ای به فقدان زیرساختهای هتل داری و عدم استفاده از فن آوری روز در بهینه سازی استفاده از امکانات موجود نداشتند.

نکته ای که در تحلیل بازار نقشی نداشته است و بنظر می رسد در نظر گرفته نمی شود این است که در ایام نوروز تقاضای ایرانیان و ایرانی تباران مقیم خارج از کشور و جهانگردان خارجی برای سفر به ایران نیز افزایش می یابد. نوروزی جشنی ایرانیست که ریشه در فرهنگ و تمدن ایران دارد، ولی از آن برای جذب توریست کمتر استفاده می شود. از سوی دیگر برای سفر ایرانیان خارج از کشور به ایران نیز تسهیلاتی در نظر گرفته نمی شود و این سفرها حتی تشویق نمی شوند. چه بسا افزایش تصادفات جاده ای در ایام نوروز و تلفات ناشی این جاذبه نوروزی را خنثی کند و بیشتر آنرا به یک دافعه تبدیل کند. حال آنکه افزایش سفرهای این گروه در این ایام باعث تزریق ارز به بازار  و افزایش عرضه ارز در داخل کشور و جبران اثر افزایش تقاضا برای سفرهای خارجی بر نرخ ارز می شود.

بنظر می رسد بعد از چندین دهه تجربه افزایش حجم سفرهای داخلی نوروزی و چندین سال تجربه افزایش تقاضا برای سفرهای خارجی در این ایام وقت آن رسیده است که دستگاه تبلیغاتی کشور را با هدف جذب توریست در این ایام به کار بیاندازیم تا در ایام عید فقط شاهد خروج ارز و افزایش بهای دلار نباشیم. بنظر می رسد در سطح فعلی قیمت نفت دلارهایی که عازم کشورهای همسایه می شوند آنقدر ها هم بادآورده نیستند و باید جایگزین شوند. افزایش بهای ارز به بهانه ایام نوروز شاید فرصتی باشد برای یادآوری این نکته که بیشتر منتظر تغییرات فصلی بازار و هزینه هایش بوده ایم تا مترصد بهره برداری از فرصتی که فراهم می کنند. در بازار ارز این روزها استفاده از فرصت است که نرخ ارز را ثابت نگه خواهد داشت نه تزریق از ذخایری که باید به نیازهای بی پایان اقتصاد کشور پاسخ بدهند.