یادداشت امروزم را برای روزنامه جهان صنعت روز یکشنبه درباره بازار نفت و تصمیم اخیر اوپک بخوانید. گرچه این تصمیم قابل درک است ولی فکر می کنم عربستان سعودی و کشورهای موافق با حفظ سقف فعلی تولید توان نوآوری و ابتکار خلاقانه در صنعت نفت رسوبی را دستکم گرفته اند. برای کسانیکه علاقمند به تحلیلی در دفاع از سیاست حفظ سقف تولید هستند این یادداشت خوب حامد را پیشنهاد می کنم.
اقتصاد دنیای جالبی دارد. در اینجا بهترین تصمیمات می توانند بدترین نتایج را داشته باشند. دنیای رویدادهای اقتصادی تحت تاثیر عوامل و پارامترهای گوناگونی هستند که مدام در حال تغییر می باشند و نتیجه نهایی تصمیمات را تحت تاثیر قرار می دهند. تصمیم اخیر سازمان کشورهای صادرکننده نفت به تشویق عربستان سعودی گرچه قابل دفاع و قابل درک است ولی شاید نتیجه دلخواه را نداشته باشد.
در پایان هفته کاری در آمریکای شمالی قیمت جهانی نفت خام به کمتر از 67 دلار در هر بشکه رسیده است. یادآوری اینکه تنها شش ماه پیش بیش از 115 دلار در هر بشکه تنها به دردهای برنامه ریزان و وزرای نفت کشورهای عضو اوپک اضافه می کند. علیرغم سقوط بهای نفت خام در هر بشکه کشورهای عضو اوپک تصمیم گرفتند که سقف تولید خود را کاهش ندهند.
با توجه به دگرگونیهای بازار نفت این تصمیم قابل درک است. تولید نفت رسوبی ظرف سه سال آینده ایالات متحده را به یک صادرکننده نفت تبدیل خواهد کرد و تعادل موجود در بازار را تغییر خواهد داد. تولید نفت رسوبی باعث افزایش عرضه نفت در بازار جهانی شده است. افزایش عرضه باعث کاهش قیمت تعادلی نفت خام و افزایش تولید می شود. در این شرایط یک کارتل دو راه در پیش رو دارد.
راه اول اعضای کارتل برای حفظ سطح درآمدهای خود می توانند سطح تولیدات خود را کاهش دهند و به افزایش عرضه از سوی کشورهای غیر عضو با کاهش عرضه پاسخ بدهند. این سیاست سطح فعلی قیمت نفت را حفظ می کند یا از سقوط آن جلوگیری می کند و از اثر افزایش عرضه بر آن می کاهد. ولی باعث می شود سهم اوپک در بازار نفت کاهش پیدا کند.
راه دوم برای اعضای اوپک این است که سطح فعلی تولید را حفظ کنند. در این گزینه قیمتها کاهش پیدا می کنند ولی سهم اوپک در بازار تغییری نمی کند. درآمدهای کشورهای عضو کاهش پیدا می کند چون حجم فعلی تولیدات را در قیمت پایینتری به فروش خواهد رساند. در اینجا اوپک سهم خود را در بازار با صرفنظر کردن از درآمد حفظ می کند.
در واقع در این دو راهی اوپک یا به بهای سهم خود در بازار درآمدهایش نفتی اعضایش را تامین می کند یا با صرفنظر کردن از درآمدهایش سهم خود را در بازار حفظ می کند تا بتواند بعنوان یک کارتل موثر بماند. ضمن آنکه سقوط بیشتر قیمتها از نظر برخی از کارشناسان باعث می شود تا تولیدکنندگان بیشتری وارد بازار نفت رسوبی نشوند و حتی باعث می شود تا تولیدکنندگان فعلی متضرر شده و تصمیم به خروج از بازار بگیرند و در نتیجه عرضه نفت رسوبی کاهش پیدا کند و قیمتها مجددا افزایش پیدا کنند. فراموش نکنیم که قیمت بالای نفت مشوق اصلی ورود شرکتهای نفتی آمریکایی به بازار نفت رسوبی بوده است.
این استدلال از نظر تئوری درست می باشد ولی در عمل ما و تولیدکنندگان و کشورهای عضو اوپک در یک دنیای پویا و دگردیس زندگی می کنیم. اگر هدف عربستان سعودی و کشورهای عضو اوپک حذف رقیبان تازه وارد باشد بنظر می رسد که پایین نگه داشتن قیمتها کافی نخواهد بود. هزینه تولید و فن آوری مورد نیاز استخراج نفت رسوبی با استفاده از نوآوری و مدیریت کاهش پیدا خواهد کرد. در حالیکه ماه پیش صحبت از این بود که استخراج نفت رسوبی تنها در صورتی سودآور است که قیمت نفت بیشتر از 70 دلار در هر بشکه باشد اکنون باور عمومی بر این است که تولیدکنندگان نفت رسوبی توان رقابت در قیمتهای نفت بالاتر از 40 دلار را دارا می باشند. سطح قیمتی که بعید است اوپک آمادگی تجربه اش را در وضعیت فعلی اقتصادی سیاسی کشورهای عضو داشته باشد.
حفظ سطح فعلی تولید می تواند سهم اوپک را در بازارهای نفتی حفظ نماید ولیکن تولید نفت رسوبی تنها رویداد بازار نفت نمی باشد. احداث خطوط جدید برای انتقال نفت در آمریکای شمالی می تواند تقاضای این قاره را برای واردات نفت کاهش دهد و واقعیت جدیدی را در بازار نفت رقم زند. از سوی دیگر بسیاری از فن آوریهای ابداع شده در سالهای پیش برای تولید خودروهای کاراتر و استفاده از منابع جایگزین در انرژی به تولید انبوه رسیده اند. این احتمال وجود دارد که تقاضا برای نفت اوپک آنقدر که مورد انتظار است افزایش نیابد. اوپک در حالی مشتریان فعلیش را از دست خواهد داد که مشتریان جدیدی برای جایگزینی ندارد.
از سوی دیگر اقتصاد ملی بسیاری از کشورهای عضو سازمان اوپک وابسته به صادرات نفت است. این کشورها بدلیل این وابستگی نسبت به تغییرات بهای نفت آسیب پذیرترند و توانایی مانور کمتری در بلندمدت دارند. در نتیجه اگر سیاست حفظ سطح تولید و پایین نگه داشتن سطح قیمتها در کوتاه مدت اثربخش نباشد کشورهای اوپک درباره ادامه آن در میان مدت و بلندمدت دچار تردید خواهند بود. قیمتهای پایین نفت قطعا جلوی ورود رقبای جدید را خواهد گرفت ولی مساله اوپک حضور رقبای تازه وارد در بازار می باشد نه ورود رقبای آینده. حضوری که در سطح فعلی قیمت نفت هنوز ادامه آن به مخاطره نیفتاده است.
این احتمالات است که باعث می شوند بسیاری از خود بپرسند اگر اوپک در دفاع از سهم بازارش موفق نباشد آنگاه چه روی خواهد داد؟ آیا این کارتل اتحادیه ای از اقتصادهای آسیب دیده و دولتهای ولخرج خواهد بود که در بازار نفت به حساب نخواهند آمد؟ گزینه ای که کمتر درباره آن صحبت می شود و بنظر می رسد حتی وزرای نفت اوپک آنرا جدی نگرفته اند.
سر خیابان فرصت 
آقا ببخشید که کامنتم بی ارتباط به پست و کم اهمیت است: چرا به اتاق بازرگانی تهران لینک داده اید ولی به اتاق بازرگانی ایران که آدرس اش خیابان طالقانی «سر خیابان فرصت» هست لینک نداده اید؟ 🙂
بزرگوار، فکر نمی کنید که توان رقابتی 40 دلاری برای نفت ماسه ای بلوف راهبردی بوده باشه؟ سیگنال دروغین منفی جهت تخریب روحیه ی رقیب.
ضمنا از فرصت استفاده می کنم و دست جنابعالی را برای تک تک نکاتی که طی این سال ها از شما و سایر اساتید حوزه ی اقتصاد یاد گرفتم می بوسم 🙂 در این حد که الان دانشجوی ام بی ای هستم و بسیار از انتخابی که کردم راضی ام.
پ.ن: لطفا دوره های کوتاه مدت و کلاس های آموزشی خوبی که در تهران یا به صورت مجازی برگزار می شود را نیز، گاهگداری معرفی کنید.
با تشکر از محبت شما، ولی راستش را بخواهید بعید می دانم بلوف باشد. درباره معرفی دوره های آموزش جشم.
اصلاح می شود.