واکنش قیمت ارز به #تمدید هسته ای

برای روزنامه جهان صنعت روز سه شنبه نوشتم:

آخرین ساعات روز یکشنبه است؛ هنوز خبرنگاران در پشت درهای بسته هتل کوبورگ منتظرند تا ببینند چه روی خواهد داد. اگر سناریویی شبیه ژنو روی بدهد احتمالا در ساعات پایانی دوشنبه یا ساعات بامدادی روز سه شنبه وزرای امورخارجه حاضر در اجلاس خبر از توافق بر سر تنظیم توافق نهایی و چهارچوب زمانی و مهلت لازم برای تنظیم توافق نهایی خبر خواهند داد. این حالت یکی از گزینه هاست. سوال اینجاست واکنش بازارهای مختلف از جمله بازار ارز به این رویداد چه خواهد بود؟

در حال حاضر قیمت دلار در بازار آزاد ایران  در 3250 تومان نوسان می کند. قیمت هر دلار در بودجه امسال 2650 تومان در نظر گرفته شده است. این قیمت را می توان حد پایین نوسان احتمالی نرخ برابری ریال و دلار دانست. گرچه در هفته گذشته نرخ برابری ارزهایی مانند یورو و پوند دربرابر ریال تا یک هزار ریال (یکصد تومان) تغییر داشته اند نمی توان بازار را دستخوش تحول دانست. تغییری یکصد تومانی در پایه چهار هزار تومانی در حدود 2.5 درصد است و تنها در صورت ادامه این روند است که می توان آن را ناشی از نوسانات معمول بازار ندانست. در صورت توافق در وین آیا دلار در تهران سقوط خواهد کرد؟ در بهترین حالت پاسخ به این سوال مبهم است.

از یکسو بازار ارز در ایران همیشه دستخوش تغییرات قیمت نفت و میزان دسترسی دولت به درآمدهای نفتی کشور بوده است. از سوی دیگر بازار غیررسمی ارز در ایران تحت تاثیر عواملی مانند تقاضا برای واردات کالاهای مصرفی و لوکس، سفرهای خارجی و خرده سرمایه گذاریهای خارج از کانال رسمی انتقال ارز می باشد. در صورت رسیدن به یک توافق، از هر نوعی، شرایط این توافق هم بر دسترسی ایران به درآمدهای نفتیش موثر است و هم بر تحولات بازار غیر رسمی ارز. در حالیکه بخشی از این تاثیر ناشی از اثر مستقیمیست که افزایش جریان درآمدهای نفتی به داخل کشور و حسابهای بانک مرکزی دارد بخشی از آن اثر رویدادهاییست که در سایر ابعاد اقتصاد روی می دهند.حتی آثار مستقیم توافق وین می توانند تاثیرات متناقضی بر بازار ارز داشته باشد.

باور  همگانی این است که افزایش دسترسی دولت به درآمدهای نفتی به معنای افزایش تزریق دلار به بازار خواهد بود و در نتیجه نرخ برابری دلار در برابر ریال کاهش پیدا خواهد کرد. اما این همه ماجرا نیست. تزریق دلار به بازار برای ثابت نگه داشتن یا کاهش نرخ برابری صورت نخواهد گرفت. دولتی که با چالش ایجاد اشتغال برای هزاران هزار ایرانی مواجه است می داند درآمدهای نفتی باید به طرف سرمایه گذاری در زیرساختهای اقتصادی ایران هدایت شوند.  این در حالیست که تزریق دلار به بازار تنها می تواند به افزایش تقاضا برای واردات دامن زند. از سوی دیگر اگر تحریمها کاهش پیدا کرده باشند تقاضا برای واردات کالا افزایش نسبی خواهد داشت. این تقاضا برای واردات می تواند باعث افزایش نرخ برابری دلار در برابر ریال گردد و چند ماه بعد از توافق وین قیمت دلار بیشتر از 3250 تومان هم شده باشد.

نکته جالب اینجاست که تمدید احتمالی در وین می تواند بر ابعاد مختلف اقتصاد تاثیرات متفاوتی داشته باشد. از یک سو واردات خودرو آسانتر خواهد بود ولی از سوی دیگر سرمایه گذاری در صنایع خودروسازی داخلی میسر خواهد بود. تقاضا برای ایرانگردی افزایش پیدا خواهد کرد و تعداد توریستهای خارجی بیشتر خواهد شد ولی نیاز به ارتقا امنیت جاده ای و گسترش تاسیساتی مانند هتلها و ترمینالهای هوایی و زمینی مسافری به این معناست که هزینه های ضروری جدیدی در صنعت توریسم ایجاد خواهد شد. تغییرات نهایی بازار برآیند این تغییرات خواهند بود.

در حال حاضر تنها نکته ای که درباره تمدید می دانیم این است که دولت می تواند ماهیانه 700 میلیون دلار از درآمدهای نفتی بلوکه شده دریافت کند که دو برابر میزان گذشته است. این نکته شاید باعث شود قیمت دلار کمی کاهش پیدا کند ولی در حالیکه بازارهای کشور از جزییات توافق مطلع می شوند فعالان اقتصادی می توانند برآیند تغییرات احتمالی و گزینه های در پیش رو را پیش بینی کنند. شاید برخی از سیاستگذاران مایل باشند در این تحولات بازار گروهی از خرده پس اندازکنندگان به دلار وسوسه بشوند که پس اندازهای خود را به ریال تبدیل نمایند. ولی بنظر می رسد بعد از تحولات سال گذشته بازار ارز در پاسخ به توافق ژنو و تجربه سالها تلاطم  مشارکت کنندگان در بازار غیر رسمی ارز درس خود را فرا گرفته باشند. آنها می دانند در شرایط فعلی اقتصادی کسری بودجه یک واقعیت و نیاز دولت به حفظ نرخ فعلی ارز یک ضرورت می باشد. آنها همچنین می دانند برای رشد اقتصادی ایران به صادرات و برای اشتغال زایی به صادرات غیر نفتی احتیاج دارد. صادراتی که در گرانی دلار راحت تر انجام می شود و برای کارآفرین صادرکننده سودآورتر است.

و  شاید این خوشترین خبر توافق احتمالی وین باشد: بازار ارز بعد از سه دهه تلاطم در حال غیرسیاسی شدن است و تصمیمات خریداران و فروشندگان نه بر اساس تخمین موقعیت بین المللی بلکه بر اساس دانش و تجربه گردآمده از تغییرات و رویدادهای اقتصادی در آن شکل می گیرد. هر توافقی در وین که ادامه مذاکرات را تضمین کند به این غیرسیاسی شدن کمک کرده است.