درباره قدرت

قدرت سخت افزاری یا نرم افزاری عنوان یادداشتیست که برای روزنامه دنیای اقتصاد نوشتم.

اسدا… علم در خاطرات خود به شرح ناهاری پس از اجرای یک مانور دریایی می پردازد، مانوری که چندان خوب برگزار نشده بود: » فکر کردم اگر به هدف زده بودند حالا چه سخنرانیهایی که درباره گسترش حوزه نفوذ و حضور دریایی در اقیانوس هند نمی شنیدیم» شاید از نوشتن این سطور نزدیک به چهار دهه می گذرد ولی آیا برداشت ما از حضور و اعمال نفوذ همچنان سخت افزاری نیست؟
 
چند روز پیش با دوستی صحبت می کردم که در جریان پروژه هاییست که در دبی در جریان است. داشت درباره بندر جیبوتی صحبت می کرد. کشور بندر جیبوتی در دهانه دریای سرخ و در شاخ آفریقا واقع است و تا چند دهه پیش مستعمره فرانسه به شمار می آمده است. این بندر مقابل بندر عدن و در میان راه کشتیرانی آسیای شرقی و اروپا واقع است. پیشرفتهای صنعت کشتیرانی فصل جدیدی را در تاریخ این بندر و سایر بندرهای این گوشه از اقیانوس هند گشوده است.
 
 در دنیای کشتیرانی قرن بیست و یکم کشتیرانی متکی به کشتیهایی پر ظرفیتی خواهد بود که توان حمل حجم بالایی از کانتینرها را دارا هستند. این کشتیها آسیای شرقی را به اروپا متصل خواهند کرد و درمیان راه در بندرهایی توقف خواهند کرد که نقش بندر مرکزی منطقه ای را ایفا می کنند و منطقه آزاد تجاری هستند. سوپر تانکرها  پس از تخلیه بار و بارگیری در این بنادر به راه خود ادامه می دهند و حمل و نقل بار به بندرهای مقصد از مبدا این ایستگاهها صورت خواهد گرفت. 
 
مدتهاست که برای ایفای نقش بندر مرکزی دریای سرخ رقابت شدیدی  بین بندر جیبوتی، و بنادر کشورهای یمن، مصر، عمان، اریتره و اتیوپی  در جریان می باشد. طبیعیست که برنده رقابت می تواند نقشی را که دبی در خلیج فارس دارد در دریای سرخ و به مقیاس وسیعتری در خاورمیانه ایفا کند. از میان این بنادر بندر عدن بهترین موقعیت را داراست ولی هم تجهیزات بندری آن کهنه و فرسوده است و هم ضریب ایمنی آن بالا نیست. مصر می کوشد تا بندری در شرق کانال سوئز ایجاد کند ولی بنظر نمی رسد که موقعیت آن جذاب باشد. بنادر اریتره و اتیوپی بدلیل جنگ داخلی از رده خارجند و کشور عمان هم دور از مسیر کشتیرانیست. جیبوتی بنظر گزینه مناسبی می آید ولی زیرساختهای مناسب را دارا نبوده است. اینجاست که دبی وارد صحنه رقابت می شود.
 
طی چهار سال گذشته بندر دبی و شرکتهای وابسته به مناطق آزاد آن با سرمایه گذاری گسترده در جیبوتی به احداث تاسیسات بندری و گسترش ظرفیت بندر جیبوتی پرداخته اند. در نتیجه این اقدامات جیبوتی در حال حاضر گزینه دلخواه بسیاری از شرکتهای کشتیرانیست. دوست من نقل قول می کرد که برخی بازرگانان جیبوتی گفته اند دبی ظرف چهار سال برای جیبوتی کاری کرده است که فرانسویان در چهل سال نکرده بودند.
 
این پیوندهای بازرگانی و سرمایه گذاریهای مشترک تضمین کننده نقش دبی در تجارت منطقه ای خواهد بود. و به نوعی آینده فعالیتهای تجاری این شهر بندر را در برابر تحولات کشتیرانی و صنعت حمل و نقل بیمه خواهد کرد. به این ترتیب دبی نه با ناوگانی نظامی بلکه با حضور نرم افزاری آینده خود را تثبیت کرده است. طفلک علم حتی اگر ناوگان به هدف زده بود باز تضمینی برای حضور مستمر در اقیانوس هند نبود.