آیا پوپولیسم چپگراست؟

حامد عزیز طبق معمول گوشه چشمی به سیاست دارد و یادداشتی درباره تاثیر تحولات اخیر بر تفکرهای اقتصادی نوشته است و از بازگشت پوپولیسم چپگرا ابراز نگرانی کرده است. البته حامد جان من فکر نمی کنم که پوپولیسم چپگرا جایی رفته بود که بخواهد برگردد. با اینحال فکر می کنم آدرس را داری اشتباه می روی.  همه پوپولیستهای تاریخ چپگرا بوده و هستند. از ناپلئون که قیمت نان در پاریس را به قیمت فروش ذخیره طلای امپراتوریش ثابت نگه می داشت تا جلوی شورش کارگران پاریسی را بگیرد تا هیتلر که عملا اخراج کارگران را ممنوع کرد و یکی از سفت و سخت ترین قوانین کار تاریخ را به اجرا گذاشت تا جلوی فعالیت سندیکاها و حزب کمونیست را بگیرد.  شاید برخی چپگراها در طول تاریخ پوپولیست بوده اند ولی تقریبا همه پوپولیستهای قرن بیستم چپگرا بوده اند  یا زمینه رشدشان در چپگرایی بوده؛ هیتلر حزب خود را کارگری می دانست، موسولینی عضو و سردبیر ارگان حزب سوسیالیست ایتالیا بود و الی الاخر. در نتیجه نگران نباش تفکر پوپولیس چپگرا در ایران جایی نرفته بود که حالا بخواهد برگردد.  

 بازترشدن فضای فعالیتهای اقتصادی و تعدد بازیگران آن در دوره دوم ریاست جمهوری جناب خاتمی قطعا باعث شد تا خیلیها فکر کنند که اقتصاد بازار آزاد در حال باز کردن جای خود در جامعه ایرانیست.  اما راستش را بخواهی یکی از اصلیترین پیشفرضهای بازار آزاد نه در آن دولت و نه در زمان هیچ دولتی در ایران محقق نشده است و آن آزادی ورود به بازار برای بنگاهها و کارآفرینان است. فکر نمی کنم تعدد تکنوکراتها به معنای تعدد بنگاهها و آزادی فعالیت اقتصادی برای همگان باشد. در نتیجه با این پیشفرضت موافق نیستم که ایران آماده جهش بود.

من فکر نمی کنم که  مانند دهه پنجاه شمسی  این بحث سیاسی به یک دعوای ضد سرمایه داری تبدیل شود. چون سرمایه داری موضوع دعوا نیست.  کلا آن بحث به یمن متفکرینی مثل دکتر شریعتی و روشنفکری چپ زده ایرانی شکل گرفته بود. این را هم باید در نظر گرفت که ضد سرمایه داری برای خیلیها به معنای ضدیت با بازار نبود گرچه عملا پوششی شد برای نابودی بازار رقابتی و بهانه ای گشت برای حضور گسترده دولت در همه عرصه ها.

در نتیجه با پیشفرضت مخالف و با  کارهایی که پیشنهاد می کنی موافقم. در هر حال و وضعیتی وظیفه  ما آموزش و روشنگری درباره مسائل اقتصادیست و دعوت به تفکر و تعقل و تحلیل علمی در برخورد با این مسائل.

پ.ن. مطلب را الان خواندم و کمی ویرایشش کردم.