سر خیابان فرصت

صحبت از آینده غزه می تواند خام، خوش بینانه یا حتی رویایی باشد، ولی یکی از کهنترین زیستگاههای بشری شاید وارد دوره جدیدی از حیاتش شده باشد. شاید همانطور که این روزها تصاویر دبی مدرن با آسمانخراشهایش را با میدان ساعت این شهر در دهه شصت خورشیدی مقایسه می کنند، در ده سال آینده تصاویر غزه آباد با غزه ویران امروز مقایسه شوند.

نام غزه برای اولین بار در شرح فتوحات توت موس سوم از سلسله هجدهم فراعنه مصر ذکر شده است. «شهری که فرمانروا به دست آورد» و بزودی پایتخت ولایت کنعان جنوبی در امپراتوری مصرباستان شد. و از همان ابتدا بعنوان میانه راه تجاری بین مصر و سرزمینهایی شرق مدیترانه اهمیتی استراتژیک و تجاری داشت.  از زمانیکه کاروانهای شام در راه بازارهای مصر در غزه توقف می کردند و این شهر باستانی و دژ معروفش پناهگاهی برای تجار، کشتیرانان و کشاورزان بوده است، موقعیت بازارهای منطقه تغییر زیادی نکرده است. این نبردگاه یکی از خونینترین جنگهای بشری از هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح شاهد آمدن و رفتن امپراتوریها و قدرتهای مختلف بوده است و همیشه چهارراهی بوده است که خاورمیانه را به آفریقای شمالی و شرق مدیترانه را به دریای سرخ می رسانده است. درباره اهمیت استراتژیک و پتانسیل اقتصادی غزه نمی توان اغراق کرد.

شهری که زمانی یکی از مراکز فکری و هنری امپراتوری روم بوده است شاید امروز ویرانه ای باشد که جهان هر روز شاهد درد و رنج مردمش هست. با اینحال پایان جنگ در غزه به معنای آغاز حضور گسترده کشورهای نفت خیز حاشیه خلیج فارس و قدرتهای غربی دراین نوار باریک در گوشه جنوب شرقی مدیترانه است. لودرها و ماشین آلاتی که در حال آواربرداری در غزه هستند مزین به پرچم امیرنشین قطر هستند. کشورهای حاشیه خلیج فارس سالهاست که در بازسازی و گسترش زیرساختهای تجاری در شاخ آفریقا حضور دارند. گسترش این حضور به نوارغزه نقش این کشورها را در تجارت خاوردور با حوزه مدیترانه و بازارهای اروپا تثبیت خواهد کرد.  

در سالهای اخیر حصر اقتصادی غزه به این معنا بوده است که مرز کرم شلوم با اسراییل بیشتر یک تنگه تجاری بوده است یا یک تسهیلگر و البته مرز رفح با مصر معمولا بسته بوده است. تاکید گروه حماس بر تجارت زیرزمینی و قاچاق مانع داخلی گسترش تجارت و فعالیتهای اقتصادی در غزه بوده است. بانک جهانی تخمین می زند که رفع این محاصره اقتصادی و باز شدن اقتصاد غزه به اقتصاد جهانی می تواند حجم فعالیتهای اقتصادی در غزه را تا 32 درصد افزایش دهد. از نظر تحلیلگران اقتصادی نزدیکی غزه به بازارهای عمده در کشورهای عرب زبان و موقعیت استراتژیکش در کنار کانال سوئز و دریای مدیترانه آنرا به یک مرکز طبیعی فعالیتهای تجاری تبدیل می کند. برای همین است که بانک جهانی در گزارشی که در سال 1398 خورشیدی درباره غزه منتشر کرد تاسیس یک منطقه آزاد اقتصادی و رفع موانع تردد را برای احیای فعالیتهای بازرگانی و گردشگری را ضروری دانست.

به اینها باید منابع دست نخورده نفت و گاز طبیعی را هم افزود. در سال 1379 خورشیدی در سی کیلومتری ساحل غزه یک منبع گاز طبیعی به حجم یک تریلیون فوت مکعب یا بیست و هشت میلیارد متر مکعب کشف شد. در فلات قاره منطقه غزه منابع نفت و گاز به ارزش تقریبی 524 میلیارد دلار وجود دارد. در صورت پایان حصر اقتصادی و عملی شدن طرح صلح رییس جمهور ترامپ برای این منطقه غزه نه تنها یک مرکز تجاری بلکه یک کانون فعالیتهای استخراج و انتقال نفت و گاز خواهد بود. ثبات و رشد اقتصادی در غزه می تواند ثبات سیاسی در ساحل شرقی مدیترانه و دریای سرخ را به همراه داشته باشد.

برای همین است که شاید اکنون فواید صلح در غزه برای همه کشورهای خاورمیانه و آفریقای شمالی به مراتب از هزینه فرصت جنگ بیشتر شده باشد. حضور فعالانه ترکیه، امارات و قطر در بازسازی یکی از نشانه هاییست که پتانسیل اقتصادی غزه برای اولین بار در تاریخ معاصر توجه دولتها را جلب کرده است و دیگر کمتر دولتی می خواهد شاهد باشد اقتصاد این نوار حاصلخیز و منابع طبیعیش به زنجیر کشیده شده باشد