سر خیابان فرصت

یادداشتهایی درباره اقتصاد، تاریخ، هوانوردی و رویدادهای روز

آیا زمان مناسبی برای حذف یارانه بنزین است؟

این روزها بحث حذف یارانه بنزین درگرفته است. در حالیکه تا پیش از این بسیاری از سیاستگذاران با هشدار دادن درباره اثرات تورمی چنین اقدامی با آزاد سازی قیمت بنزین مخالفت می کردند، اکنون بسیاری زمان را برای برداشتن این گام سترگ مناسب می دانند. اما آیا اکنون زمان مناسبی برای اجرای این امر است؟

پرداخت یارانه بنزین بعنوان یکی از اقلام پر هزینه هزینه های عمومی همواره در طی سالهای گذشته مورد انتقاد اقتصاددانان بوده است. این یارانه با مغشوش کردن بازار انرژی و غیر واقعی کردن هزینه مصرف انرژی در بین خانوارها نقش بزرگی در شکل دادن به تقاضا خانوار ایرانی برای خدمات مختلف و کالاهایی چون خودروهای شخصی ایفا کرده است. طی سالیان گذشته به واسطه ارزانی بنزین خانوار ایرانی بین خودروی پر مصرف  و کم مصرف تفاوتی قائل نبوده است. این یارانه همچنین با ایجاد جایگزین ارزان قیمتی برای بخش حمل و نقل عمومی اراده اجتماعی لازم برا توسعه زیرساختارهای لازم برای این بخش را تضعیف کرده است. پرداخت این یارانه عملا موفقیت هرگونه برنامه مبارزه با آلودگی هوا در کلانشهرهای کشور را غیر ممکن کرده است. در نیتجه ایجاد یک اراده سیاسی برای لغو آن میمون و مبارک است.

در حالیکه در سالیان گذشته شاهد افزایش بهای نفت خام در هر بشکه بوده ایم، در حال حاضر سقوط قیمت نفت خام باعث کاهش درآمدهای حاصل از صادرات نفت شده است. همانگونه که افزایش قیمت نفت باعث افزایش قیمت واقعی فرآورده های نفتی مانند بنزین در بازارهای جهانی شد (برای نمونه بهای بنزین در ایالات متحده آمریکا تا 5  دلار در هر گالن یا تقریبا 1.25 دلار در هر لیتر افزایش یافت)  اکنون کاهش بهای نفت در هر بشکه باعث کاهش بهای فرآورده های نفتی در بازارها جهانی شده است. در حال حاضر هم توانایی دولت برای پرداخت چنین یارانه ای کاهش یافته است و هم فاصله قیمت نامی بنزین و قیمت واقعی آن کم شده است. در نتیجه آزاد سازی بهای بنزین گرچه همچنان باعث  افزایش قیمت می گردد ولی شوک حاصل از آن کمتر و در نتیجه تبعات منفی آن، به فرض وجود چنین تبعاتی، محدودتر خواهد بود.

این آزاد سازی باعث می شود تا فعالیتهای بخش خصوصی در توسعه شبکه توزیع فرآورده های سوختی سودآور باشد و شبکه فعلی ایستگاههای سوخت رسانی، پمپ بنزینها، گسترش یابد. همچنین با حذف تفاوت قیمت نامی با قیمت واقعی انگیزه فعالیتهای تبهکارانه جهت قاچاق سوخت از بین می رود و این منبع درآمد باندهای متخلف از بین خواهد رفت. نیاز به یادآوری نیست که در صورت افزایش بهای نفت خام در بازارهای جهانی خانوار ایرانی فرصت انطباق سبد مصرف خود را خواهد داشت بی آنکه دولت ناچار به اختصاص بخش عمده ای از افزایش درآمد احتمالی به واردات بنزین گردد.

طی یک دهه گذشته بسیاری از متخصصان و اقتصاددانان تقاضای حذف یارانه بنزین را داشته اند. اکنون گرچه اجرای موفقیت آمیز حذف این یارانه در گرو کار کارشناسی درباره جزئیات و گسترش بخش حمل و نقل عمومیست، با اینحال به نظر می رسد برای اولین بار طی سه دهه گذشته اراده سیاسی لازم برای اجرای آن، بدلیل اضطرار ناشی از کاهش بهای نفت یا بدلیل تمایل به اصلاح نظام اقتصادی، به وجود آمده است.

, , ,
آواتار علی دادپی

Posted by:

علی دادپی

یک معلم که داستانهایی را می گوید که اعداد و ارقام بیان می کنند و از اقتصاد، تاریخ و کتابهایی که می خواند می نویسد.

3 پاسخ به “آیا زمان مناسبی برای حذف یارانه بنزین است؟”.

  1. solmaz نیم‌رخ
    solmaz

    aya raahe halli az nazare eghtesadi vojod dare ke ba afzayeshe bahaye benzin bahaye ajnaase dige ezafe nashe? chetor momkene afzayeshe bahaye benzin be naf’e mardom tamoom beshe ? ghodrate kharide mardom ro da netijeye gerooni dar har soorat kam nemikone?az nazare eghtesadi che rahe halli vojood dare ke agar geroon shodane benzin be nafe system tamoom mishe ,baes nashe ke tedade afrade faghir bishtar beshan

  2. علیرضا عبادت نیم‌رخ
    علیرضا عبادت

    یک مشکلی که همیشه وجودداشته است، تورم ناشی از آزاد سازی قیمت سوخت است. آیا بنظر شما در شرایطی که درآمدهای ارزی کاهش یافته، بازهم شرایط برای آزاد سازی قیمتها مناسب است؟ آیا کسری بودجه دولت و احتمالا استقراض ار بانک مرکزی بر این تورم ناشی از افزایش قسمت سوخت اضافه نخواهد کرد؟
    زمانیکه قیمت نفت بالا بود بهتر بود که اینکار انجام می شد چون دولت می توانست اینکار را کم کم انجام دهد مثل کاری که در برنامه پنج ساله آخری قرار بود انجام بشه اما اینکه یکباره قیمتها آزاد بشه، بنظر منطقی نیم آید. بنظر میرسد اتفاقات کنترل نشده ای می تواند رخ دهد که در زمینه های اقتصادی، سیاسی و حتی اجتماعی تاثیر زیادی دارد که الزاما مثبت نیستند.

  3. Ali نیم‌رخ
    Ali

    اول درباره اثر تورمی آزادسازی بهای بنزین اغراق می شود. از زمان جیره بندی بنزین نرخ تورم همچنان افزیش یافته است و به نظر بسیاری سیاستهای پولی و تزریق درآمد مازاد فروش نفت نقش مهمی در افزایش تورم داشته است. دوم بدون آزاد سازی قیمت بنزین شوکهای متعددی در بازار وجود دارند که باعث افزایش نرخ تورم و یا نوسانات قیمت می شوند. سوم زمانی که بهای نفت خام افزایش یافته بود قیمت واقعی بنزین به مراتب از الان بیشتر بود و آزادسازی آن شوک بزرگتری به حساب می آمد. واقعیت اینجاست که شرایط برای آزادسازی قیمت همه کالاها مناسب نیست اما منابع مالی عمومی هم محدودتر شده است و نمی توان به پرداخت همه یارانه ها در وضعیت فعلی ادامه داد. طبیعیست که اول یارانه هایی هدف کاهش و حذف قرار بگیرند که سهمشان در هزینه های عمومی بیشتر است. کاهش یارانه بنزین منابع دولت برای مبارزه با فقر را افزایش می دهد درباره پرسش سولماز یادداشت جداگانه ای باید بنویسم. راههایی برای کاهش شوک ناشی از این امر وجود دارد ولی برخی قیمتها افزایش خواهد یافت و این افزایش باعث واقعی شدن قیمت آنها می شود.

بیان دیدگاه

, , ,