یادداشت این هفته ام برای تجارت فردا در ارزیابی نتایج اقتصادی حضور دکتر روحانی در داووس. همانطور که نوشته ام گرچه مشکلات اقتصادی ما باعث می شود تا این تعاملات حداکثر کارایی را نداشته باشند ولی ضروری هستند. از نظر دوستان تجارت فردا این آغاز سیاست درهای باز در تهران است ولی از نظر من اولین گام در راه رسیدن به سیاست درهای باز است. امیدوارم در فرصت دیگری در اینباره بیشتر بنویسم.

جهانی شدن اقتصاد در کره خاکی ما باعث تغییر ساختارهایی شده است که بسیاری از ما مدتهاست به آن عادت کرده ایم. اولین واقعیت دنیای جدید این است: داشتن مزیت اقتصادی برای جذب سرمایه گذاری و رونق فعالیت اقتصادی کافی نیست. برای رسیدن به رونق اقتصادی و شکوفایی تولید ویژگیهای دیگری هم لازم هستند. مهمترین این ویژگیها نه منابع طبیعیست و نه موقعیت سوق الجیشی، دنیای امروز در درجه اول به عقلانیت اقتصادی بها می دهد. نتایج حضور و صحبتهای رییس جمهور ایران در داووس را باید از این زاویه سنجید. دکتر حسن روحانی بیش از هر چیزی در داووس یک دولتمرد خردمند بود و در دنیای امروز خرد اولین و مهمترین دارایی هر کشوریست. برای ارزیابی سخنان رییس جمهور در داووس باید این نکته را هم در نظر داشت که چهارچوب آماده شده در ماههای اخیر معنای دیگری به جملات او می دادند.
تاکید بر تعامل سازنده با جهان
«من اینجا اعلام می کنم که یکی از اولین اولویتهای نظری و عملی دولت من تعامل سازنده با جهان است» جمله زیبایست و تقریبا همه دولتمردان جهان از آن یا جملاتی شبیه به آن استفاده می کنند. با اینحال زمانیکه دکتر روحانی بر اولویت تعامل سازنده با جهان تاکید می کرد، حرف او همراه با عمل بود. تلاشهای دولت او برای رسیدن به یک توافق هسته ای، استفاده از رسانه های جهانی و ارائه تصویری از ایران که هشت سال بود کسی به دیدنش در رسانه ها عادت نداشت زمینه باور این جمله و جملات مشابه آنرا فراهم کرده بود. از طرف دیگر ادامه فرآیندی که به موافقت ژنو منجر شده است و بزودی در نیویورک دنبال خواهد شد به رییس جمهور ایران و دولت او اعتبار تازه ای داده است. در نتیجه در داووس شنوندگان صحبتهای رییس جمهور آماده بودند تا باور کنند ایران آماده تعامل سازنده با دنیا شده است. پررنگ کردن این تعامل باعث می شود تا ایران برای سرمایه گذاران خارجی جذاب تر شود. تاکید بر تعامل با جهان به تنهایی کافی نیست، حذف تحریمها و آماده سازی اقتصاد ملی برای چنین تعاملی باعث محقق شدن انتظاراتی می شود که چنین جملاتی ایجاد می کنند. امری که افزایش اعتبار دولت را بدنبال دارد و زمینه ساز رشد اقتصادی می گردد.
دشمنیهایی که دائمی نیستند
رییس جمهور در صحبتها و مصاحبه هایش یادآور شد که هیچ دشمنی ابدی نیست. برای دنیایی که شاهد است دولت ایران می کوشد با گروه پنج بعلاوه یک به یک تفاهم پایدار برسد این نشانه تنش زدایی از آینده اقتصادی ایران است. در حالیکه تنها مرحله اول تخفیف تحریمها شروع شده است، بنظر می رسد آینده آنقدر روشن هست که مدیران شرکتهای نفتی بین المللی وقت را در برقراری تماسهایشان با ایران از دست ندهند. مدیران شرکتهای اکسان و موبیل Exxon and Mobil در جمع کسانی بودند که آمده بودند تا به چشم خود رییس جمهور ایران را بشنوند. رییش شرکت Eni ایتالیا از این فرصت برای ملاقات با وزیر نفت ایران استفاده کرد تا زمینه برقراری مجدد همکاریهای مشترک اقتصادی را آماده کند. چنین ملاقاتها و سخنان همچنین نشان می دهند که نوع نگاه دولت جدید در ایران عوض شده است. دولت ایران قبل از آنکه بخواهد اعتماد کند می خواهد اعمال و کارهای طرف مقابل را بسنجد و آماده است که خود نیز با عمل نشان دهد که پایبند توافقاتش با سایر کشورهاست. دست دوستی که دولت آقای روحانی در داووس به سمت همه کشورهای جهان دراز کرد بر اساس واقع بینی و نه خوش باوری از آستین سیاستهای نظام بیرون آمده است. دنیا متوجه شده است که این دولت فقط دولت لبخند نیست. شاید همین سازگاری بین حرف و عمل و تاکید بر لزوم اعتماد بر اساس تعهد است که باعث شده است این هفته، تنها چند روز بعد از داووس، شرکت فرانسوی رنو ارسال تجهیزات و قطعات به ایران را از سر بگیرد. آقای روحانی نشان داد که ایران گذشته را فراموش نکرده است ولی علیرغم آن هنوز آماده است برای رسیدن به ثبات و صلح در جهان بکوشد.
واکنش کشورهای رقیب
موفقیت یک رییس دولت را همیشه می توان از واکنش دولتهای رقیب کشورش سنجید. نگاهی به انتقادهای انجام شده از سخنان و حضور دکتر روحانی در داوس نشان می دهد که موفقیت او باعث شده است تا رقبای منطقه ای ایران احساس خطر کنند. وقتی نویسنده ای درباره این حضور برای یکی از رسانه های کشورهای همسایه می نویسد «در لباس رسمی روحانیت، مجهز به یک لبخندی خلع سلاح کننده حرفهای آقای روحانی همه شیرین و متقاعد کننده بنظر می رسیدند» از روی محبت به او و دولتش چنین اظهار نظری نمی کند. بلکه بر موفقیت او در جذب نظر موافق شنوندگانش و برقراری ارتباط سازنده با مخاطبانش تاکید می کند و آنرا بعنوان یک واقعیت می پذیرد. تا بتواند با تحلیل آنچه که نیست از کارایی این تعامل بکاهد. بنظر می رسد حتی منتقدان حسن روحانی حضور او در داووس را یک گام مثبت در تنش زدایی در روابط ایران و جهان می دانند تا آنجا که می کوشند تا با تکرار حرفهای قدیمی در لباس جدید از موفقیت او بکاهند.

ارتقا ایران
در کنار مزیتهای اقتصادی و عقلانیت اقتصادی هر کشوری به یک تصویر مثبت در ذهن جهانیان احتیاج دارد. تصویری که باعث اعتماد مصرف کنندگان و سرمایه گذاران به آن کشور و فعالیت اقتصادی در آن کشور می شوند. حضور رییس جمهور در داووس از این بعد هم قابل بررسی می باشد. حسن روحانی با رفتن به داووس و شرکت در مجمع جهانی اقتصاد فرصت مطرح شدن ابعادی از نام ایران را در عرصه جهانی فراهم کرد که مدتها بود فراموش شده بودند و در میان جنجالهای رسانه ای گم شده بودند. ایران به عنوان یک رهبر منطقه ای و یک قطب اقتصادی مطرح شد، در قرن بیست و یکم ارتشها و نیروهای مسلح هنوز فخر کشورها و ابزار حفظ تمامیت ارضی هستند، اما رقابتهای منطقه ای در عرصه اقتصاد و جذب سرمایه آغاز می شود. برتری نظامی برای هیچ کشوری به معنای برتری منطقه ای نبوده است. ایران وارد تعامل جدی و رقابتی سازنده شده است که پویایی جدیدی را به منطقه باز خواهد گرداند.
ماههای آینده به ما خواهند گفت که تصویری که در داووس از ایران ارائه شد و امیدهایی که به آینده روشن داده شد تا چه اندازه واقعیت پیدا خواهند کرد. سیاست درهای بازی که این روزها از آن صحبت می شود بدون ساختارهای لازم داخلی و برخی اصلاحات برای رقابتی کردن بازارهای داخلی کشور موفق نخواهند بود. با این حال باید در نظر داشت که محدودیت داخلی به معنای غیر ضروری بودن یا مفید فایده نبودن چنین تعاملی با دنیا نیست. در نهایت واقعیتهای داخلی به این معنا خواهند بود که چنین سیاستها و تعاملاتی به آن کارایی که امید داشتیم باشند نیستند.
در داووس حسن روحانی از جنگ بلکه از صلح و پیشنیازهای آن صحبت کرد، او از تغییر جهان صحبت نکرد ولی کوشید تا نظر جهان نسبت به ایران را تغییر دهد. می توانیم درباره میزان موفقیت او یا حتی نیات او تحلیلهای مختلفی داشته باشیم. اما حضور او در داوو گامی رو بجلو بود. و شیخ ما بایزید می گفت که از آنچه هستید یک قدم فراتر آیید. در اقتصاد همین یک قدمها شکوفایی را به ارمغان می آورند.