یک خبر خوب این است که بچه ها دارند نقش شبکه های اجتماعی مانند facebook را در معرفی فعالیتهای جدید و بازاریابی در ایران جدی می گیرند. یکی از دوستان از طریق فیس بوک در حال تبلیغ آرایشگاهیست که در آن سرمایه گذاری کرده است. شبکه های اجتماعی کاربردهای زیادی برای گسترش و معرفی بنگاههای بازرگانی و کالاهای جدید دارند. الان همه شرکتها و حتی موزه ها و گالریهای کوچک در این شبکه ها دارای صفحه و فضای خاص خودشان هستند. این پتانسیلیست که می تواند هزینه راه اندازی و فعال کردن یک بنگاه را به شدت کاهش دهد. ولی استفاده از آن ظرافتهای خاص خودش را دارد:

اول مدیریت محتوا: چند خطی که برای معرفی محصول در اختیار شماست را نباید با واژه های معمولی و یا سنگین پر کرد. باید توجه داشت کلمه ها دارند تصویر شما می شوند آنها را باید به دقت انتخاب کرد.

دوم. مدیریت گرافیکی: استفاده از تصویر، عکسها و سایر نمایشهای گرافیکی که باعث می شود تا بیننده توجه بیشتری به صفحه شما کند.

سوم. داشتن یک مکالمه با بازدیدکنندگان و مشتریان: مغازه شلوغ همیشه سیگنال خوب بودن کالا بوده است، یا حداقل نایاب بودن آن، سعی کنید به هر بهانه ای از مشتریانتان فیدبک بگیرید: گفته ها، نوشته هایشان و شرح تجربه شان. باعث می شود تا هم ترافیک بالا برود و هم جدی گرفته شوید.

خوشحالم که بحث آنلاین در حوزه بازرگانی دارد جدی گرفته می شود.

در خبرها آمده است که نرخ بلیط سفرهای هوایی 14 درصد افزایش پیدا خواهد کرد. با توجه به افزایش بهای سوخت هواپیما در نتیجه اجرای طرح آزادسازی یارانه ها و افزایش سایر هزینه های عملیاتی شرکتهای هواپیمایی این افزایش قیمت قابل پیش بینی بود. با اینحال آیا این افزایش قیمت برای بهبود وضعیت صنعت هواپیمایی کشور کافیست؟  متاسفانه به نظر تمام ناظران این افزایش  کافی نیست و مرهم دردهای صنعت هواپیمایی کشور نمی باشد. واقعیت اینجاست که کنترل قیمتها به این سبک  مدتهاست که کارایی خود را از دست داده است و راهبردی مناسب برای هدایت صنعت هواپیمایی کشور نمی باشد. حقیقتی که در سیاستگذاریهای این چنینی در نظر گرفته نشده و نمی شود. این عدم کارایی زمانی تشدید می شود که بخاطر می آوریم سیاستگذاریهای این چنینی منعکس کننده عوامل موثر بر عرضه و تقاضا برای سفرهای هوایی و ساختار متغیر تقاضا نمی باشند.

واقعیت اول: افزایش پیوسته تقاضا برای سفرهای هوایی: بنا به آمارها و سالنامه های منتشر شده از سوی سازمان هواپیمایی کشوری در دو دهه گذشته تعداد مسافران سفرهای داخلی هوایی حداقل سه برابر افزایش یافته است و از 4.2 میلیون نفر در سال 1369 به 12.8 میلیون نفر در سال 1389 افزایش پیدا کرده است. در همین بازه زمانی تعداد مسافران پروازهای خارجی از 918000 نفر به 7.3 میلیون نفر افزایش پیدا کرده است و هفت برابر شده است. این افزایش پیوسته در حجم مسافران  تا حد زیادی مدیون افزایش تعداد خطوط هواپیمایی، گسترش شبکه فرودگاهی کشور و گسترش ناوگان هواپیمایی به مدد هواپیماهای استیجاری بوده است. با اینحال زمانی که تعداد سوانح هواپیمایی، شهرت بد هواپیماهای روسی مانند توپولف و سایر عوامل منفی موثر بر تقاضا را بخاطر می آوریم این افزایش بنظر چشمگیرتر می آید و از خود می پرسیم که آیا نمی توانست بیشتر باشد؟

این آمار نشان می دهد که علیرغم سوانح و کهنسال شدن ناوگان هواپیمایی کشور، دو عاملی که باعث کاهش تقاضا برای سفرهای هوایی هستند، تقاضا برای سفرهای هوایی در کشور رشد پیوسته ای داشته است. برای هر اقتصاددانی این افزایش تقاضا در شرایط بازار به معنای افزایش قیمت تعادلی یا نرخ تعادلی بلیط هواپیماست. اما در این بازه زمانی بهای بلیطها برای مدتهای مدید ثابت نگه داشته شده است و سیاستگزاران تنها با تاخیر و پس از زیاندهی شرکتهای هواپیمایی اقدام به افزایش قیمت بلیط کرده و می کنند. واقعیتی که باعث افزایش مصنوعی حجم سفرهای تقاضا شده در بازار می شود و کمبود صندلی پروازی و صفهای طویل مسافران را به ارمغان می آورد.

واقعیت دوم: ساختار متغیر تقاضا برای سفرهای هوایی: تقاضا برای سفرهای هوایی ساختاری یکسان نداشته و ندارد. ساعت، روز و فصل و ماه پرواز، شهر مبدا و شهر مقصد، نوع هواپیما، سرویس ارائه شده در داخل پرواز، میزان بار، حسن شهرت شرکتهای هواپیمایی  و غیره تقاضای مسافران و حداکثر قیمتی را که ایشان برای بلیط می پردازند تعیین می کنند. تنها یک نگاه به حجم مسافرتهای فصلی این ادعا را تایید می کند. دوباره به آمار منتشر شده از سوی هواپیمایی کشوری می توان استناد کرد: در ایام عید و در کرمای تابستان حجم مسافرت به جزیره کیش 50 درصد افزایش پیدا می کند این افزایش برای سفر به مشهد در فصل تابستان 60 درصد است. اما بهای بلیط در ماه کم سفری مانند بهمن یا اردیبهشت همانیست که در اوج تقاضای بازار در تیر و مرداد و شهریور است. در نتیجه مسافرین همیشه با کمبود جا و صفهای طویل مواجه می شوند. طبیعیست که این سیاست دست شرکتهای هواپیمایی را در استفاده از فرصتهایی که افزایش تقاضا در اختیارشان قرار می دهد، می بندد. و از سوی دیگر باعث گرمی بازار واسطه گران و خرید و فروش بلیط می شود. هزینه ای که مسافران به ریال نمی پردازند، با اتلاف وقت در تهیه بلیط و پرواز با شرکتهایی که کمرشان زیر باز زیانهای انباشت شده شکسته است می پردازند.

 واقعیت سوم: تحریمها و افزایش هزینه های عرضه: تحریمهای ایالات متحده آمریکا بر علیه صنعت هواپیمایی کشور بارها از سوی دست اندرکاران محکوم شده است.  علیرغم این تحریمها صنعت هواپیمایی کشور هم در حجم مسافران جابجا شده رشد داشته است و هم در تعداد شرکتهای هواپیمایی فعال. این واقعیت انکارناپذیر است که حتی اگر تحریمها باعث کندی رشد صنعت هواپیمایی شده باشد باعث توقف آن نشده است و رشد این صنعت چشمگیر بوده است.  با اینحال تحریمها هزینه تعمیر و نگهداری ناوگان موجود را افزایش داده است و امکان دسترسی به هواپیماهای جدید را محدود کرده است. این عوامل  بر تابع عرضه اثر منفی دارند و باعث کاهش آن می گردند. این به این مفهوم است که در قیمتهای اعلام شده توان ارائه حجم معمول صندلیهای پروازی را ندارند. قیمت ثابت بلیطها باعث شده است تا آسیب پذیری شرکتهای هواپیمایی درباره چنین شوکهایی افزایش پیدا کند. و نتوانند راه حلهای مناسب را برای حفظ کیفیت و کمیت خدماتشان بیابند.

 تعیین یک نرخ ثابت فارغ از واقعیتهای ذکر شده باعث شده است تا صنعت هواپیمایی کشور در وضعیت ایده آلی نباشد و سودآوری آن کاهش پیدا کند. افزایش چهارده درصدی شاید قرص مسکنی باشد برای زمانی کوتاه مدت اما مشکلات این صنعت را درمان نمی کند. استفاده از مکانیزم بازار ضمن تقویت صنعت هواپیمایی می تواند استانداردها و کیفیت پروازهای داخلی را حتی در کوتاه مدت افزایش چشمگیری بدهد. و فراموش نکنیم نرخ پایین بلیط هواپیما هیچوقت تضمین کننده کیفیت آن نبوده است.

یک فیلم کوتاهی در یوتیوب وجود دارد که گویی از کابین سوخت رسانی یک هواپیمای سوخت رسان ارتش گرفته شده است، یک هواپیمای فانتوم در موقعیت سوختگیریست و ناگهان در افق دوربین هواپیمایی سقوط می کند. البته در صحت این فیلم شک است چون هیچ منبع مستقلی آنرا تایید نکرده است. اما این فایل مثل هزاران فایل دیگر سر از اینترنت درآورده است و بسیاری بواسطه تعداد مراجعه کنندگان باور کرده اند که حقیقیست.

حالا هفته پیش در شبکه اجتماعی فیس بوک بنده خدایی همین فایل را با تیتر «سقوط هواپیمای توپولف 154 کاسپین» در دسترس دوستان قرار داده بود و بسیاری با همان تیتر آنرا در معرض دید دیگران قرار دادند. حالا بماند که اصلا هواپیمای در حال سقوط توپولف 154 نبود! اما سوال واقعا این است گیرم این فیلم واقعی بود، گیرم  هواپیمای در حال سقوط واقعا  توپولف 154 کاسپین بود، آیا نباید از خودمان بپرسیم یادآوری این صحنه ها به بازماندگان چه فایده ای دارد؟  اگر نگران  صنعت هواپیمایی و سوانح آن هستیم آیا با دامن زدن به شایعات و باورهای نادرست و تصاویر دروغین مشکلی از مشکلات آنرا حل کرده ایم؟ جالب است که گاهی نمک زدن به زخمها را با مرهم گذاشتن بر آنها اشتباه می گیریم.  کاش بجای این کار یکبار فقط یکبار نگاهی به آمار سوانح می انداختیم یا خواهان گزارشی می شدیم و خود را با بقیه می سنجیدیم.  اما انگار کلیک کردن در اینترنت جای همه فعالیتهای ذهنی و عملی را گرفته است.

تا بحال فکر کرده اید در یک شهر غریبه در یک کشور دور یک رستوران ایرانی بزنید؟ اگر اینکار را بکنید فکر می کنید چه کسانی مشتریانتان خواهند بود؟ شما دو راه حل دارید یا فکر کنید چون غذا ایرانیست پس مشتریان بالقوه شما ایرانیان مقیم آن شهر هستند.  یا فکر کنید که شما رستورانی هستید مانند رستورانهای دیگر که هدفتان عرضه خوراک است و در نتیجه بقیه رستورانها رقیبتان هستند.

اگر فکر اول را می کنید، خودتان را یک مونوپولی می دانید: برای کالایتان جایگزینی وجود ندارد و مشتریانتان  محدود به ایرانیان شهر هستند. در نتیجه برای قیمتگذاری از مدل انحصار استفاده می کنید و قیمتی بیشتر از هزینه حاشیه ای تمام شده برای منو در نظر می گیرید. به این ترتیب مشتریانتان فقط وقتی واقعا غذای ایرانی می خواهند به رستوران شما می آیند. برای سایر موارد جایگزینهایی با قیمت بهتر وجود دارند که به سراغ آنها می روند.

اما اگر فکر دوم را می کنید، خودتان را در یک بازار رقابتی می یابید. برای کالای شما جایگزینهای نزدیک بسیاری وجود دارد و مشتریانتان فقط محدود به ایرانیان مقیم شهر نیستند در نتیجه برای قیمتگذاری از مدل رقابتی استفاده می کنید و تنها کمی بیشتر از هزینه حاشیه ای تمام شده در نظر می گیرید. در این وضعیت فروش شما از طریق افزایش تعداد مشتریانتان و نه از طریق افزایش قیمت کالا افزایش می یابد. به این ترتیب وارد رقابت با سایر انواع رستورانها در شهر می شوید و مشتریان وفادارتان هم شامل ایرانیان و خارجیان خواهد بود.

بنظر شما کدام شیوه رستورانداری موفقتر است؟ آنکه تقاضایش را افزایش داده و گروه مشتریان بزرگتری دارد و یا آنکه خود را محدود به گروهی خاص نگه داشته و رفتاری انحصاری دارد؟

حامد یادداشت کوتاه و جالبی درباره یارانه ها و صنایع نوشته است. بنظر می رسد بحث یارانه ها جدی جدی یک فصل جدیدی را در تبادل نظر اقتصادی در ایران شروع کرده. باید از این فرصت اضافه کرد و دانش عمومی از علم اقتصاد را افزایش داد. همین حالا دارد معلوم می شود که طرح یارانه ها  حتی در صورت اجرای درست به تنهایی کافی نیست و می تواند باعث آشفتگی اوضاع اقتصادی شود. بحث تجارت خارجی، قیمت ارز، رعایت اصول بازار آزاد رقابتی، گسترش زیرساختهای اطلاعاتی همه و همه مهم هستند.

اگر هدف دولت استفاده از مکانیسم بازار برای توزیع عادلانه کالا و خدمات است، این مکانیسم باید در تمام مراتب شبکه توزیع اجرا شود. چنانچه تجارت خارجی همچنان یک انحصار دولتی باقی بماند و قیمت ارز همچنان یک مساله حیثیتی باشد و ارزش ریال مصنوعی بالا نگه داشته شود، طرح یارانه ها در تحقق اهدافش موفق نخواهد بود.

آنتون واکر بازیکن آفریقایی تبار تیم بسکتبال سلتیکس بوستون 33 ساله است و در 12 سال 110 میلیون دلار درآمد داشته است: بازیها، باشگاهها و چند تا کار تبلیغاتی کوچولو برای محصول این شرکت یا آن شرکت.  پس آقای واکر یک میلیونر باید باشد. با این حال آنتون بخاطر بدهکاری و کشیدن چک بی محل تحت تعقیب است و در حال حاضر 4 میلیون دلار بدهکار است و شاید اعلام ورشکستگی کند.

علاوه بر خرید ماشینهای گرانقیمت، جمع آوری ساعتهای الماس نشان کارتیه و رولکس و سایر سرگرمیهای گرانقیمت بنظر می رسد آقای واکر مرد دست و دلبازی بوده است. در اوح موفقیت حرفه ای او نزدیک به 70 نفر از دوستان و اعضای خانواده اش را تامین می کرده است و خانه بسیار بزرگ و زیبایی برای مادرش در حومه شیکاگو خریده است. این خانه یک استخر سر پوشیده و یک زمین بازی بسکتبال دارد و مجهز به یک دو جین اتاق خواب است. علاوه بر این آنتون معمولا هم تیمیهای خود را به شام دعوت می کرده است و اگر با اعضاء باشگاه در جایی شام می خورده است همیشه صورتحساب را پرداخت می کرده است. بقول بچه های آنتون بچه با مرامی بوده.

البته این با مرامی در لیگ ان بی ای خیلی پرخرج است. آنتون واکر تنها بازیکن ورشکسته این لیگ نیست. نزدیک به 60 درصد بازیکنان این لیگ پس از بازنشستگی ورشکسته می شوند.  این پدیده که اعضاء این لیگ که از گروهها اقلیت و کم درآمد جامعه آمریکا هستند مسوول تامین زندگی اعضاء خانواده و دوستانش بشوند عادیست.

حالا سوال من این است: آیا شباهتی بین این رفتار و «لوطی منشی» فرهنگ ایرانی وجود دارد؟ آیا فقر دلیل اصلی این رفتار است  یا فرهنگ؟ آیا شباهتی بین جامعه ورزشی دو کشور از این دیدگاه وجود دارد؟

اصولا در سرزمین عزیز ما تا درجه حرارت به حدی نرسد و قرمزی صورت به سیاهی تبدیل نشود، کسی حرف دلش را نمی زند. اینجاست که بسیاری از مواقع در دعوا ما با خودمان روراست تر هستیم تا در هنگام معاشرت. در معاشرت ایماء و اشاره و مطلب سربسته نقش اصلی را بازی می کنند و وای بحالتان اگر بخواهید حرفها را بدون معنای دوم و سومشان قبول کنید.  در نتیجه بسیاری از فریادها در واقع باور واقعی و قلبی فرد هستند. حالا برای من نامه ای که خطاب به استاد شجریان نوشته شده است از این جهت جالب توجه است.

در فرازی از این نامه نویسنده می گوید: » حقیقتا شرم نمی‌کنید از اینکه سال هاست صدا و سیمای جمهوری اسلامی با وجود این همه مداح خوش الحان در کشور، فقط و فقط با پخش ربنای شما، برایتان جایگاهی معنوی و محترم به هم زده است؟ و این بزرگ‌ترین بدهی «مادی» و معنوی شما به رسانه ملی ایرانیان است.»

اولا تا آنجا که بنده می دانم نه کسی جلوی مداحان خوش الحان را گرفته است و نه کسی جلوی صدا و سیما را. از این آقا و «زنار»شان هم که خوشتان نمی آید، پس چرا ربنای او را پخش می کنید؟ یعنی رسانه ملی ما  همه هم و غمش ارتقاء جایگاه معنوی جناب شجریان است؟ قبول تاثیر پخش ربنای شجریان از صدا و سیما در ماه رمضان ارتقاء جایگاه او و تایید هنرمندیش است. ولی چرا شما آنرا پخش می کنید؟ من همه سوالم این است؟ «چرا پخش می کنید؟»

واقعیت قضیه این است که صدا و سیما در کشور ما انحصار پخش برنامه های سرگرم کننده و تفریحی رادیویی و تلویزیونی را دارد. درست که رسالت اصلی آنرا تعلیم و نشر آگاهی می دانید، و حتما هم مردم عاشق سریال افسانه جومونگ هستند چون باعث آگاهیشان از سنن و رسوم کشور کره در گذشته می شود، ولی آیا اصلا تا بحال در جستجوی سرگرمی تلویزیون خود را روشن نکرده اید؟ آیا واقعا یکبار هم نشده است که در هنگام رانندگی رادیو را روشن کنید که حوصله تان سر رفته است؟  پس واقعیت این است که رسانه ملی در حقیقت عرضه کننده سرگرمی هم در کشور هست.

 در این نقش صدا و سیما انحصار کامل دارد و بنا به قانون اساسی فرد یا نهاد دیگری نمی تواند مالک یک ایستگاه رادیویی یا تلویزیونی باشد. اما علیرغم انحصار کاملش نمی تواند از تقاضا هم غفلت کند و ناچار است سلایق و علایق بینندگان و شنوندگان را هم در نظر بگیرد. آیا تا بحال به خاطر نویسنده خطور نکرده است که صدا و سیما ربنای شجریان و ترانه های او را پخش می کند چون برای آنها تقاضایی وجود دارد و شنوندگان و بینندگان از آنها لذت می برند؟  از این منظر آیا شجریان که تولید کننده محصول و صاحب صدایی خوش است به صدا و سیما مدیون است یا صدا و سیما به او مدیون که با استفاده از صدای او شنوندگان و بینندگانش را سرگرم می کند؟ اگر در ایران شجریان دیگری هست یا خواننده دیگری هست با همین کیفیت صدا و استادی و ترکیب اصوات چرا صدا و سیما از او استفاده نمی کند؟ نویسنده به مداحان محترم اشاره کرده اند، آیا هیاتها از هر مداحی استفاده می کنند؟ یا تکایا و مساجد مداحانی را دعوت می کنند صدایشان به گوش اهل محل خوشتر باشد و با سبک و سیاق ایشان همخوانتر؟

واقعیت اینجاست که علیرغم موقعیت انحصاریش صدا و سیما همچنان یک عرضه کننده است و ناچار است که تقاضای جامعه را در نظر بگیرد. زمانیکه این بعد را در نظر می گیریم، دیگر داشتن برنامه در رسانه ملی تنها یک امتیاز و افتخار نیست، بلکه تائید این نکته است که گروههایی از جامعه خواهان آن برنامه، آن آهنگ، آن سرود، آن مداح، آن خواننده و در این مورد خواهان آقای شجریان هستند. و این داشتن تقاضاست. اینجاست که ما تفاوت و حتی تناقض داریم. 

ما می گوییم محصول فرهنگی متعلق به هنرمند و خالق اثر است نه رسانه ای که آنرا توزیع می کند. مثل این است که شما مداحی را دعوت کنید تا ذکر مصیبت بگوید ولی بجای آنکه به او دستمزدی بدهید (امیدوارم لفظ درست را بکار برده باشم) به کسی دستمزد بدهید که سیستم صوتی را به شما کرایه داده است. سیستم صوتی بدون آن مداح نمی تواند ذکر مصیبتی پخش کند، صدا و سیما هم بدون هنرمندان و موسیقیدانان صدا و سیما نیست.  قطعا اینکه هنرمندی در رده اساتید قرار گیرد و آنقدر برایش تقاضا باشد که صدا و سیما آثار او را پخش کند، افتخاریست ولی اجازه دهید که بپذیریم زحمات آن هنرمند، تمرین و پشتکارش و پرورش استعدادش هم نقشی در این موفقیت دارد. دوستان  هنردوست و حتی خود صدا و سیما شهادت می دهند که حتی صدا و سیما نتوانسته است بعضیها را هنرمند کند.

قبول نویسنده محترم از دست استاد شجریان عصبانیست، ولی این ادعا که شجریان مدیون صدا و سیماست بدون در نظر گرفتن این نکته که صدا و سیما هم مدیون شجریان، دهها هنرمند و بازیگر دیگر، تیمهای فوتبال لیگ کشور، ورزشکاران رشته های مختلف و هزاران آدم گمنام دیگر است، فقط یک ادعا و دیدن یک طرفه ماجراست.  در نهایت من  با نویسنده محترم موافقم؛ اگر شجریان برای حفظ جایگاه هنریش نیازمند پخش ربنایش و آهنگهایش از رسانه ملیست، لطفا آنها را پخش نکنید. وظیفه رسانه ملی ارتقاء و تبلیغ شجریان نیست. ولی اگر رسانه ملی اینکار را می کند چون جایگاه هنری شجریان و امثال او رفیع است، بهتر است مالکیت ایشان را هم بر آثارشان به رسمیت بشناسد.