احتمالا آخرین سرمقاله ای که در سال 1392 خواهم نوشت. با تشکر از دوستان خوب دنیای اقتصاد برای همکاری در نشرش.

در روزهایی که بحث حذف فیلترهای شبکه های اجتماعی اینترنتی در کشور مطرح است و در حالیکه برخی دولتمردان از شبکه های فیس بوک ، توئیتر و اینستاگرام برای تعامل با جهان استفاده می کنند (جدیدترین مشترکی که در اینستاگرام دنبال می کنم جناب عراقچی هستند که عکسهایشان را آنجا منتشر می کنند) خوب است نگاهی به نقش این شبکه ها در اطلاع رسانی در عصر جدید بیاندازیم.

حتما در جریان اخبار مربوط به پرواز 370 هواپیمایی مالزی هستید. به برکت این شبکه ها تقریبا همه تئوریهای ممکن و محتمل درباره این پرواز مطرح شده اند. باز به برکت این شبکه ها سوءظن درباره دو هموطن ایرانی که در این پرواز بودند برطرف شد و بلافاصله هویت آنها و عدم ارتباطشان با فعالیتهای تروریستی اثبات شد. مفقود شدن پرواز 370 باعث شد تا بسیاری با یک منبع اطلاع رسانی جدید آشنا بشوند. Flightradar24 یک گروه غیر دولتیست که با ترکیب اطلاعات دریافتی از منابع مختلف، ماهوارها، برجهای مراقبت و سازمانهای هواپیمایی کشوری، وضعیت پروازهای مختلف در سراسر جهان را به روز کرده و اعلام می نماید. این شبکه آخرین اخبار درباره این پروازها را به اطلاع مشترکان خصوصی و علاقمندان به هوانوردی که مشترک آن در شبکه توئیتر هستند می رسانند.
چند ساعت پیش این شبکه خبر داد که پرواز شماه 232 هواپیمایی امارات که از واشنگتن دی سی عازم دبی بوده است بر فراز اقیانوس اطلس تغییر مسیر داده است و به طرف فرودگاه کفلاویک در کشور ایسلند می رود. برای بسیاری از ایرانیان مقیم آمریکای شمالی این خبر دلهره آور است. فکر کردم که ممکن است چند نفری از دوستانم که در آستانه نوروز عازم ایران هستند مسافران این پرواز باشند. نوع هواپیما شبیه هواپیمای مفقود شده پرواز 370 هواپیمایی مالزیست و یک فروند بویینگ 777 سری 300 است. یک لحظه از ذهن من گذشت: نکند واقعا بویینگهای 777 دچار مشکل فنی هستند؟
وقتی در شبکه فیس بوک این خبر را به اطلاع دوستانم رساندم، همسر یکی از دوستانم با نگرانی تماس گرفت. شوهر او از شهر بوستون با هواپیمایی امارات ظرف چند ساعت عازم دبی بود و طبیعتا چنین خبری او را هم نگران می کرد. آیا سانحه ای رخ داده است؟ یا هوا بر فراز اقیانوس اطلس شمالی بد و توفانیست؟ بعد از بیست دقیقه خبر دیگری در شبکه توئیتر منتشر شد که باعث آرامش خیال همه کسانی شد که عزیزی را در این پرواز داشتند. یکی از مسافران بنام آلیشیا بعد از فرود هواپیما در توئیتر اعلام کرد: «در یک پرواز چهارده ساعته به مقصد دبی، مجبور به فرود در ایسلند شدیم چون در فرودگاه دالس یادشان رفته است سرویسهای بهداشتی هواپیما را تمییز کنند!» دلیلی مضحک ولی به مراتب بهتر از یک نقص فنی جدی یا بدی آب و هوا.
شبکه هایی مانند فیس بوک و توئیتر این امکان را به ما می دهند که درباره آنچه که می خواهیم بدون مراجعه به ادارات، اشغال کردن خطوط تلفن مراکز کنترل و مراقبت و گرفتن وقت کسانیکه وقتشان را باید صرف کمک به در راه ماندگان کنند، کسب اطلاع کنیم. در این عصر نیازی به سخنگوی رسمی هواپیمایی امارات نیست تا خانواده های بسیاری را از نگرانی نجات دهد. آلیشیا از طریق توئیتر اینکار را کرده است. البته از اعتبار هواپیمایی امارات کمی کاسته شد، ولی در عوض خانواده ها دیگر نگران نیستند.
در این روزهای پایانی سال 1392 که سفرهای نوروزی آغاز می شوند و مسافران آماده تجربه پرواز و مسافرتهای جاده ای و ریلی در کشور می شوند آیا بهتر نبود چنین شبکه هایی در کشور رفع فیلترینگ شده بودند تا یک زیرساخت اطلاع رسانی هدفمند در اختیار همه ما بود؟ درست است که شبکه تلفنهای همراه (موبایل) باعث شده است تا بسیاری با یکدیگر در تماس باشند ولی وقتی توان کسب اطلاعات درباره یک مسیر خاص و دریافت آخرین اطلاعات درباره رویدادها و تصادفات جاده ای در محورهای مختلف کشور وجود دارد چرا از آن استفاده نکنیم؟ آیا خوب نبود بیمارستانها و مراکز کمکهای اضطراری از طریق این شبکه ها می توانستند با مردمی که دل نگران عزیزانشان هستند در تماس باشند بدون آنکه وقت پرسنلشان گرفته شود یا خطوط ارتباطیشان مشغول گردند؟
این روزها بحث بهره وری در کشور مورد توجه همگان است. خوب است این نکته را در نظر بگیریم وقتی به بهانه هزینه های احتمالی از آخرین فن آوریهای اطلاعاتی استفاده نمی کنیم، بهره وری اقتصادی زندگی روزمره جامعه را پایین نگه می داریم، امری که هزینه های قطعی اقتصادی و اجتماعی دارد. هزینه هایی که پرداختشان از بهره وری بیشتر می کاهند و اقتصاد ما را اسیر یک حلقه معیوب تکراری نگه می دارند.

یکی از نکات خیلی جالب در تیزر تبلیغاتی بنیاد کودک که در پست قبلی آمده است، استفاده ظریف از اصول بازاریابیست:

اول.  پیام را می توان خلاصه کرد: بجای دانلود آپلود کن.

دوم.  تهیه کننده می داند که بیننده شاید نخواهد هزینه ای پرداخت کند، در نتیجه از او دعوت می کند تا فیلم یا لینک بنیاد را برای پنج نفر بفرستد یا در فیس بوکش بگذارد.

سوم.  طی فیلم درباره سوالهای اصلی بازدید کننده به نوعی صحبت می شود:   آیا پول به دست کودکان می رسد، چرا به کمک احتیاج دارند و هدف خیریه چیست

چهارم. جنبه های منفی بی توجهی به کودکان کار بیان می شود.

پنجم. فیلم با یک پیام واضح و آشکار به پایان می رسد.

تهیه کننده چه چیزهایی را محقق کرده است؟

اول. افزایش کمکها

دوم. که از مورد اول بهیچوجه کم اهمیت تر نیست گسترش بازار و تعداد مخاطبین است. با پیام ارسال فیلم یا لینک به پنج نفر و تبلیغ آن در فیس بوک این براند یکی از آشناترین برندهای آنلاین در ایران شده است.

موفقیت این تیزر نشان می دهد که گسترش شبکه اینترنت در کشور تا چه حد به موفقیت و رشد موسسات اقتصادی کشور کمک کند.  و چقدر برای فعالیتهای اقتصادی  اهمیت دارد.

 جمعه عید فطر بود. که شاید مهمترین عید مسلمین باشد و در تمام دنیای اسلام جشن گرفته می شود و در بعضی کشورها هنوز جشنهای مربوط به آن ادامه دارد.

شنبه یازده سپتامبر بود. نهمین سالگرد حمله تروریستی به نیویورک و پنتاگون. در حمله به مرکز تجارت جهانی در نیویورک 2752 نفر از 77 کشور جهان کشته شدند.

تمام هفته پیش به جنجال مطبوعاتی بر سر تاسیس مرکز اسلامی در نیویورک و نقشه های یک واعظ  زرنگ ولی کم عقل اونجلیکن برای آتش زدن کتاب مقدس مسلمانان گذشت. واعظ داستان ما که سبیل گاوچرانهای غرب وحشی قرن نوزدهم و ادبیات کشیشهای قرن پونزدهم را دارد حالا یک شخصیت بین المللی است. .کلیسای کوچکش که تنها پنجاه عضو داشته است حالا دارای پنجاه سخنگوی مختلف است. رسانه ها و هیاهوی تبلیغاتی آنها این آدم را که نه نماینده مسیحیت است و نه حتی عضو برجسته ای در کلیسای اونجلیکن به صدا و تصویر مسیحیان برای مسلمانان تبدیل کرد. ظلمی که قبل از آنکه در حق مسلمانان باشد در حق مسیحیان است.

 روزنامه ها پر از سرمقاله ها و مصاحبه هایی که هر دو طرف درباره ترسها و نومیدیهایشان حرف می زنند. بقول یکی انگار جو بعد از یازده سپتامبر 2001 در حال تکرار شدن با غلظت بیشتری از بدگمانیهایست.  آدمهایی در دفاع از مسلمانی می نویسند که بقول خودشان هرگز فکر نمی کردند یکروزی بخاطر زادگاه پدران و مادرانشان به دعوایی کشیده بشوند که بنظرشان هیچ ربطی به آنها ندارد. اما اینجا همینکه اسمت به مسلمانان بخورد سفیر اسلامی و باید به سوالهای مردم اطرافت پاسخ بدهی و با بدگمانیها و کج فهمیها کنار بیایی.

عید فطر آمد و گذشت ماه خودشناسی ما مسلمانان تمام شد. اما این پایان شناخت نیست، دیواری که وحشت و ترس می کشند در روزهای گذشته بلندتر شد. اما این دیوار کوتاه می شود و می شکند اگر ما همدیگر را بشناسیم  و بشناسانیم. هر چه باشد خداوند ما را از قبائل و تیره های گوناگون آفرید تا یکدیگر را بشناسیم و آیات او را تحسین کنیم. این هیاهوی خبری نباید ما را به این صرافت بیاندازد که همه از قماش این کشیش احمق فلوریدایی هستند. بسیاری تشنه یادگیری درباره اسلام و ملتهای خاورمیانه هستند. فرصت گرانبهاییست که نباید از دستش داد.

چقدر امروز جا خوردم وقتی رادیو WABE داشت قرائتی از سوره طارق را با صدای یک زن مسلمان پخش می کرد. شناختن هیچوقت تمام نمی شود.

پ.ن. این قضیه فلوریدا راه تازه ای  برای آدمهای تشنه توجه و شهرت باز کرده است. از این به بعد هر کشیش و واعظ آمریکایی که بخواهد مشهور بشود می تواند یکی از این اداها بیاید و به یکی از مقدسات مسلمانان توهین کند.  مرحله سختیست. مرحله صبر و شکیباییست.  وگرنه افراط گرایی آنها افراط گرایی ما را دامن می زند و بالعکس. 

سه شنبه وبلاگ نویسی فارسی نه ساله شد.   دو روز تاخیر دارم در یادآوری این روز. اینها یادداشتهای جالبی هستند درباره وبلاگ نویسی : روز بلاگستان فارسی، یک پزشک، برساحل سلامت وکاتالاکسی. 

نه سال گذشت. شاید جالب باشد که وقتی وبلاگ نویسی شروع شد آدمهایی بودند مثل من که از حرکت این قطار بی خبر بودند و تا سه چهار سالی به آن نپیوستند.  در دانشگاه ما در ویسکانسین نه سال پیش فقط دو دانشجوی ایرانی بودند؛ از همه جا بی خبر و در یک جور انزوا.  در ایران اما بچه ها وبلاگ را کشف کردند. 

تا بحال صدای خودتان را ضبط کرده اید و به آن گوش داده اید؟ تجربه جالبیست. آدم صدای خودش را با گلویش می شنود ولی صدای بقیه را با گوشش. همیشه یک کمی آدم جا می خورد وقتی صدای ضبط شده خودش را می شنود. وبلاگ نویسی فارسی یک جورایی به ما، به جامعه ما، کمک کرد صدای خودمان را ضبط کنیم و گوش کنیم و جا بخوریم. آدمهایی که در رسانه های رسمی و روزنامه های جایی نداشتند، رسانه پیدا کردند. رسانه ای که نویسنده اش، سردبیرش، سانسورچیش و حروفچینش خودشان بودند. جامعه ما صدایش را ضبط کرد و وقتی به این صدا گوش کردیم راجع به خودمان خیلی چیزها یاد گرفتیم.

یادداشتهای نه سالگی وبلاگستان را می خوانم. چند نفری هستند که شکایت می کنند وبلاگها دیگر تازگی ندارند یا دچار رکودند. شاید حرفشان درست باشد، در نه سالی که گذشت وبلاگها گوشه های تاریک و روشن زیادی از روزمرگیها، اندیشه ها، تخیلات، رویاها و کابوسها و واقعیتهای زندگیهای فردی و اجتماعی ما را آشکار کردند.  روزهای اول صرف داشتن وبلاگ جذاب بود و نوشتن به خاطر نوشتن هیجان انگیز. این روزها اینطور نیست. اما این بلوغ نشانه رکود نیست. فکر می کنم یک جور خودباوری دارد شکل می گیرد. ما داریم به شنیدن صدایمان عادت می کنیم. گرچه هنوز بعضی جاها اعصابمان از آدمی که هستیم خورد می شود.

چه بخواهیم چه نخواهیم وبلاگها بخشی از واقعیت زندگی روزمره آدمهایی شده اند که به اینترنت دسترسی دارند. رقابت دیگر بر سر اول بودن نیست بر سر کیفیت است. و یک جوری قربان صدقه هم رفتن در کامنتها که در ابتداء مد شده بود دیگر زیاد فایده ندارد. گرچه هنوز هست و نارسیسممان را خوشحال می کند.  مارک تواین می توانست تا شش هفته با شنیدن یک قربان صدقه خوب شاد باشد.

راست است موج اول وبلاگ نویسی در ایران چند سالیست که تمام شده است. مثل همه موجهای دیگر هم آدمهای سنگین وزن بالا آمدند و هم آدمهای سبک. وبلاگ نویسی باعث ورود آدمهایی به دنیای رسانه ها شد که  هیچکس فکر نمی کرد روزی این تاثیر اجتماعی را داشته باشند یا آن رسواییهای جنجالی را به پا کنند.  بعضیهایشان توانستند این به ساحل رسیدن را دائمی کنند ولی بعضیهایشان نتوانستند و بازی را باختند.

اما هنوز وبلاگها می توانند تازه باشند، چون بلاگرها در حال رشدند، چون هر روز چیزهای تازه ای یاد می گیریم، تجربه های تازه ای بدست می آوریم.  وبلاگها هنوز امیدوار کننده هستند چون شاید برای اولین بار در تاریخ معاصر رسانه ای داریم که چشم و آینه ما شده است. و وقتی مبالغه ها و راست و دروغش را جمع می زنیم برایندش تصویر جامعه ماست. تصویری که بعضی جاها زشت است، بعضی جاها زیبا. یک جاهایی ما را می ترساند و یک جاهایی خوشحالمان می کند. 

این دستاورد کمی نیست،پس جا دارد خوشحال باشیم و امیدوار.  

پ.ن. کامنت چهارم را عینا در این پست می گذارم:

4. حسین – سپتامبر 10, 2010