#نفت: بازاری که شلوغ است

به لطف دوستان عزیز روزنامه فرهیختگان این مطلب بعنوان سرمقاله روز یکشنبه ششم دیماه منتشر شده است.

ایالات متحده آمریکا هم به جرگه کشورهای صادر کننده نفت پیوست. بعد از 40 سال منع صادرات نفتی اولین محموله نفتی این کشور در ماه ژانویه آینده عازم بازارهای جهانی خواهد شد. این خبر پایان یک مرحله گذار و تثبیت تعادل جدید در بازارهای انرژی جهان را اعلام می کند.  همچنین این رویداد تاییدیست بر واقعیتهای جدید صنعت نفت در جهان

منع صادرات نفت ایالات متحده یکی از آخرین یادگارهای جنگ سرد است که بدنبال تحریم نفتی غرب توسط دولتهای عرب در حال جنگ با اسراییل وضع شد تا تضمین کننده استقلال و خودکفایی ایالات متحده در زمینه انرژی باشد. هدفی که هرگز تحقق پیدا نکرد. ایالات متحده آمریکا و کانادا  دو تولید کننده عمده نفت در آمریکای شمالی در سالهای گذشته موفق شده اند سطح تولید خود را افزایش بدهند ولی با وجود این هنوز میزان مصرف آنها از میزان تولیدشان بیشتر است. این دو کشور در سال 2014 حجمی برابر با 21.4 میلیون بشکه در روز مصرف کرده اند در حالیکه تولیدشان به 15.9 میلیون بشکه در روز می رسید. تصمیم به صادرات نفت ایالات متحده پیش از آنکه نشاندهنده خودکفایی انرژی باشد تاییدیست بر اهمیت تولید نفت رسوبی Shale Oil و چالشهای مالی این زیرگروه.

نفتی که این روزها صادر می شود نفتیست سبک و کم گوگرد (اصطلاحا شیرین) که پالایشگاههای اروپا توان تصفیه آنرا دارند. این نوع نفت، یا همان نفت رسوبی، از میادین نفتی شمال تگزاس و داکوتا (در شمال مرکز آمریکا) بدست می آید. پالایشگاههای نفت ایالات متحده در ساحل شرقی، کرانه اقیانوس اطلس، و مرکز آمریکا، میدوست Midwest، برای تصفیه نفت خام سنگین پر گوگرد (یا ترش) طراحی شده اند. از سوی دیگر طراحی پالایشگاههای جدید و متصل کردن ایالات تگزاس در  پایانه جنوبی کشور به پالایشگاههایی در جوار کانادا هم گران است و هم هزینه تمام شده محصولات پالایش شده را به شدت افزایش می دهد. حال آنکه پالایشگاههای نفت اروپا توان تصفیه این نفت را دارند. از سوی دیگر از آنجایی که بیشتر وسایل نقلیه در اروپا از دیزل (گازوییل) استفاده می کنند، بنزین تولید شده را می توان با صرف هزینه ای معادل 2.5 دلار در بشکه به ایالات متحده بازگرداند. به این ترتیب یک مبادله دو طرفه صورت می گیرد و نفتکشها در هر سفر بار خواهند داشت.

این صادرات نفت خام و واردات بنزین باعث می شود تا درآمد شرکتهای تولید کننده نفت رسوبی اندکی افزایش پیدا کند. این افزایش از چالشهای مالی آنها خواهد کاست و با متنوع کردن بازار محصولاتشان از ریسک فعالیتهایشان کم خواهد کرد. ولی این واقعیت تغییری نمی کند که این شرکتها هم در حال زیان دیدن از کاهش بهای نفت هستند و در تلاش برای بقا. در بلند مدت بازار اصلی این تولید کنندگان آمریکای جنوبی و مرکزی خواهد بود. پیش از این هم صادرات نفت به مکزیک، همسایه جنوبی ایالات متحده و همجوار با ایالت تگزاس، آزاد اعلام شده بود. در حالیکه نفت خام شیرین ایالات متحده برای تصفیه به پالایشگاههای اروپا و آمریکای جنوبی می رود، پالایشگاههای کرانه اقیانوس اطلس پذیرای نفت خام سنگین از نیجریه و الجزایر خواهند بود.

در حالیکه ایالات متحده با سرمایه گذاری در تولید نفت رسوبی توانست عنصر مهمی را به بازار نفت اضافه کند که در سقوط بهای نفت نقش قابل ملاحظه ای داست، بازگشتش به صف صادرکنندگان نفت بیشتر ناشی از واقعیتهای اقتصادی در یک بازار نفت شلوغ و پر از تولید کننده است. صادرات نفت همیشه یک هدف بوده است و این تحول بدون سرمایه گذاری در زیرساختهای مورد نیاز برای صادرات نفت در جنوب تگزاس ممکن نبوده است. با اینحال نباید درباره اهمیت این تحول و تاثیر آن بر بازارهای جهان غلو کرد. در روزهایی که سهم انرژیهای جایگزین در بازارهای جهانی بیشتر و بیشتر می شود و تولید نفت رو به کاهش است ششصد هزار بشکه در روز تغییری در الگوی صادرات و واردات نفت ایجاد نخواهد کرد، حداقل در کوتاه مدت.

آنچه که مهم است نه از سرگیری صادرات نفت توسط آمریکا بلکه تاثیر این تصمیم در سایر بازارهاست. در درجه اول در ازای آزاد کردن صادرات نفت دولت باراک اوباما توافق کنگره را برای تمدید تخفیف مالیاتی برای تولیدکنندگان انرژیهای بادی و خورشیدی را به مدت پنج سال بدست آورد. در نتیجه تحقیق و توسعه در این بخش ادامه پیدا خواهد کرد. از سوی دیگر منع صادرات نفت یکی از موانع رسیدن به یک توافق تجاری آزاد با اتحادیه اروپا بود. حالا این مانع دیگر وجود ندارد. اتحادیه اروپا برای کاهش وابستگیش به نفت و گاز روسیه، و تمایلات آقای پوتین، مدتها بود که می خواست واردات نفت از ایالات متحده، یا هر صادر کننده دیگری، را از سر بگیرد.

این تصمیم بر بازارهای نفتی ایران تاثیر چشمگیری نخواهد گذاشت. تنوع صادرکنندگان بیشتر شده است و بازار قطعا رقابتی تر از گذشته است. ولی چالشهای ایران نه رقابت با تازه واردها بلکه بازگشت به بازار نفت و احیای روابط قدیمیست. شاید آن موقع ایران هم بتواند از رابطه دو جانبه  مشابهی در مبادله نفت با مشتریان اصلیش بهره ببرد. و آن موقع خوب است فراموش نکنیم دنیای نفت برای همیشه تغییر کرده است.