رویداد فرخنده برای صنعت #هواپیمایی

 سرمقاله امروزم برای روزنامه فرهیختگان درباره آزادسازی بلیط هواپیما

آزادسازی قیمت بلیت پروازهای داخلی بعد از سال‌ها انتظار، زیان انباشته برای این صنعت و مطالبات معوقه شرکت‌های دولتی اعلام شد.این رویداد فرخنده‌ای برای صنعت هواپیمایی کشور است ولی باید با واقع‌بینی چالش‌های ناشی از آن را دید و برای آنها تدبیری اندیشید. این گام اول از اصلاحاتی است که برای بهبود کیفیت پروازهای داخلی، افزایش ضریب امنیت و رقابتی‌کردن هواپیمایی کشور لازم و ضروری است. گام بعدی خصوصی‌سازی شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، ایران‌ایر، و ساماندهی به مطالبات و زیان انباشته شرکت‌های هواپیمایی است. آزادسازی قیمت پروازهای داخلی باید خیلی پیش از این صورت می‌گرفت.
شکی نیست که نظام حاکم بر قیمت‌گذاری بلیت هواپیماها در کشور اولین مانع در سودآوری شرکت‌های هواپیمایی ایرانی بوده است. وجود قیمت یکنواخت و ثابت برای پروازهای داخلی نه ویژگی‌های تقاضا را در نظر می‌گرفت و نه تفاوت‌های بازارهای ناهمگون کشورمان را. حتی این قیمت یکنواخت و ثابت هم توسط بازار تعیین نمی‌شد، جایی که به هرحال یک تقاضای کل برای پروازهای داخلی وجود دارد. تعیین قیمت پروازهای داخلی به این شکل با زیان‌ده کردن فعالیت تولیدی در صنعت هواپیمایی فرصت‌های زیادی را برای تشکیل بازارهای ثانویه فراهم کرد. بازارهایی که مازادشان صرف صنعت هواپیمایی کشور نشده و نمی‌شود.
این شرایط محیطی باعث شده است شرکت‌های هواپیمایی روش‌هایی را در مدیریت مالی دنبال کنند که مناسب قیمت‌های ثابت باشد. این شرکت‌ها دریافت یارانه را حق خود می‌دانستند و با توجه به اینکه دولت، قیمت‌ها را ثابت نگه می‌داشت خود را موظف به پرداخت هزینه سوخت و هزینه استفاده از فرودگاه‌های کشور نمی‌دانستند. نباید فراموش کرد که تورم باعث می‌شد و می‌شود که بهای واقعی بلیت در این شرکت‌ها همیشه در حال کاهش باشد. شرکت‌های هواپیمایی سال‌هاست که در این شرایط به فعالیت خود ادامه داده‌اند و امروز با زیان انباشته‌ای معادل پنج هزار میلیارد تومان دولت درنهایت تصمیم به آزادسازی گرفته است.
مانند هر آزادسازی دیگری همیشه این هراس وجود داشته است که آزادی قیمت پروازهای داخلی باعث کاهش حجم تقاضا برای پروازهای داخلی و بروز نوعی رکود و وقوع آثار تورمی در اقتصاد شود. اگر به آزادسازی قیمت بلیت پروازهای خارجی نگاه کنیم می‌بینیم این آزادسازی نه‌تنها تعداد مسافران پروازهای خارجی (حجم تقاضا) را تغییر نداده است، بلکه تعداد مسافران این پروازها همواره در حال افزایش بوده‌اند. تقاضا برای سفرهای هوایی تنها تابع قیمت بلیت نیست؛ جنب و جوش اقتصادی، افق درآمدی و عوامل دیگری هم بر این تقاضا تاثیر می‌گذارند.
این آزادسازی در کنار سایر عوامل اقتصادی و اجتماعی، باعث شده است فعالیت شرکت‌های داخلی هم در پروازهای خارجی پررونق باشد و بسیاری از فرودگاه‌های کشور پذیرای پروازهای بین‌المللی نیز باشند. چنین موفقیتی در پروازهای خارجی بدون آزادسازی قیمت‌ها ممکن نبود. فراموش نکنیم برای هر بنگاهی سودآور بودن یک فعالیت اقتصادی، انجام آن را توجیه می‌کند. آزادسازی قیمت بلیت پروازهای داخلی با درنظر گرفتن عامل تقاضا در تعیین سود پروازهای داخلی کارایی شرکت‌های هواپیمایی را افزایش می‌دهد و به بازارهای هوایی داخل کشور رونق می‌بخشد، اینجا خبری از آثار تورمی نخواهد بود. کاهش زیان‌دهی شرکت‌های هواپیمایی و افزایش توانمندی مالی‌شان به این معناست که از یارانه‌های دولتی بی‌نیاز خواهند شد..
چه از نظر رویدادهای درونی صنعت هواپیمایی و چه از نظر شرایط محیطی فعالیت این صنعت، آزادسازی قیمت بلیت پروازهای داخلی تنها گام اول و یک بخش از اصلاحات لازم ساختاری و اقتصادی برای شکوفایی صنعت هواپیمایی است. برای صنعت هواپیمایی آزادسازی قیمت بلیت پروازهای داخلی به این معناست که شرکت‌های هواپیمایی باید در قیمت بلیت‌ها و شیوه‌های فروش و پیش‌فروش پروازهای داخلی تجدیدنظر کنند.
آنها می‌توانند خود از تغییرات تقاضا و تمایزات آن استفاده کنند و دیگر نیازی به شیوهایی مانند چارتر یا پیش‌خرید حجمی از صندلی‌ها توسط آژانس‌های مسافرتی ندارند. فراموش نکنیم انجام آزادسازی صنعت هواپیمایی در سایر کشورها باعث شده است شرکت‌های هواپیمایی نبض تقاضای بازار را در دست بگیرند و مطابق تغییرات آن خدمات خود را عرضه و قیمت‌گذاری کنند. در نتیجه عملیات رزرو بلیت و ارائه خدمات فروش در خود دفاتر هواپیمایی یا نمایندگی‌های مجاز آنها صورت بگیرد. به این ترتیب بازار ثانوی پروازهای داخلی حذف و مازاد ایجادشده در آن به شرکت‌های هواپیمایی و مصرف‌کنندگان منتقل می‌شود.
از دید مدیریت تقاضا، آزادسازی بلیت پروازهای داخلی به شرکت‌های هواپیمایی اجازه می‌دهد تا اجزا و عوامل موثر بر تقاضا برای پروازهای داخلی را شناسایی کنند و مطابق آن نرخ بلیت‌های خود را تعیین کنند. دیگر پرواز در ساعت 8 صبح، به‌عنوان یک کالا، مشابه پرواز در ساعت 11 صبح نیست. در نتیجه می‌توان برای این پروازها قیمت‌های متفاوت در نظر گرفت.
این افزایش توانمندی شرکت‌های هواپیمایی به این معناست که مدیریت مالی این شرکت‌ها به‌جای تمرکز برای محافظت از ارزش واقعی درآمدهای شرکت با تبدیل آن به دارایی و املاک باید بر پرداخت به‌موقع تعهدات شرکت‌ها و تضمین تدوام فعالیت‌های هوایی آن تاکید کند. آزادسازی قیمت بلیت پروازهای داخلی یک باید بوده و هست، نه یک شاید.
شکی نیست که صنعت هواپیمایی کشور به آن در این مقطع بیش از هر زمان دیگری نیاز دارد.