آیا مردم بیش از نیاز خود نان می خرند؟

بی بی سی بخشی را به یادداشتهای مصرف کنندگان از تجربه خود در دوران تورمی اخیر اختصاص داده است. یکی از یادداشتها درباره مزیت قیمت بالا بر تنظیم سبد مصرفی مردم است. تئوری نویسنده مذکور این است که مصرف کننده ایرانی معمولا بیش از «نیاز» خود خرید می کند.

این یک حکم درباره الگوی مصرف در جامعه ماست. آیا یک مصرف کننده ایرانی بیش از «نیاز»ش خرید می کند؟ گرچه برای این حکم هیچ داده آماری و یا مدل اقتصادی ارائه نمی شود و البته تعریف «نیاز» هم گنگ و مبهم است.  اولین پیشفرض هر اقتصاددانی در مطالعه رفتار مصرف کننده این است که او با توجه  به بودجه خود مطلوبیتش را حداکثر می کند. حالا بیایید از این دید  خرید بیش از مصرف نان را بررسی کنیم:

 کیفیت: آیا مصرف کننده ای که از خوردن ده نان لواش لذت می برد، می تواند مطمئن باشد که هر ده نان لواش مطلوب او هستند؟  پاسخ منفیست. ده نان لواش می تواند کیفیتهای بسیار متفاوتی داشته باشد در نتیجه برای آنکه ده نان مطلوب داشته باشیم شاید دوازده نان بخریم. شاید!

 ریسک: در شرایط تورمی قدرت خرید مصرف کننده هر لحظه در حال کاهش است. این واقعیتیست که خریدار ایرانی از آن آگاه هست و هر خانواری آنرا تجربه کرده است. در نتیجه خریدار در هنگام خرید کالا می داند که بهای نسبی آن می تواند افزایش پیدا کند. خریدار ناچارست بین مصرف در حال  حاضر و آینده تصمیم بگیرد  در حالیکه خطر افزایش قیمت و کاهش قدرت خرید او وجود دارد. در نتیجه خرید بیشتر بنوعی خرید  بیمه است در برابر نوسانات بازار.

 زمان خرید: زمانی که صرف خرید یا ایستادن در صف خرید نان می شود می تواند مطلوبیت زا نباشد و فرد مایل به تجربه هر روزه آن نباشد.  در  نتیجه فرد برای اجتناب از  تکرار مجدد آن برای چند دوره مصرف کالای مورد نظر خود را تهیه می کند.  از آنجا که کیفیت کالا بالا نیست این کالا فاسد می شود.

افزایش قیمت می تواند با افزایش فاکتور ریسک باعث شود تا خریدار هربار بیشتر از بار قبل خرید کند تا خود را در برابر حوادث بیمه کند. این هم یک تئوریست و فقط یک تئوریست چون  فاقد آمار لازم برای تست این نظریه هستم. اما می تواند دلیلی باشد برای اینکه هیچیک از افزایش قیمتهای قبلی و دوره های تورمی قبلی باعث نشده است تا مصرف کننده ایرانی به اندازه نیازش خرید کند. و شاید بهتر باشد ما از دید «نیاز» به این مساله نگاه نکنیم.  تعریف هر کس از نیاز بی اندازه متفاوت است.